نگاهی به خواننده های ممنوع الصدا در سال های اخیر

تصمیماتِ ضد و نقیض بلایِ جانِ موزیسین‌ها  

دیگه این قوزک پام یاری رفتن نداره

س.ع.ی.د

 

سالار عقیلی، خواننده‌ای که در سال‌های اخیر، تا دل‌تان بخواهد اجرا داشته و آلبوم منتشر کرده و مورد استقبال هم قرار گرفته، پس از حضور در شبکه‌ی manoto ، طی اقدامی عجولانه از سوی دست‌اندرکاران جشنواره‌ی بین‌المللی فجر، صلاحیت حضور در این فستیوالِ بین‌المللی را از دست می‌دهد، اما خیلی زود، توسط مدیر همین رویدادِ بین‌المللی، شخصی زحمت‌کش و خواننده‌ای‌ شناخته شده‌ که خدمات بسیاری انجام داده‌ است، خطاب می‌شود و به لیست خواننده‌های حاضر در جشنواره بین‌المللی، بازمی‌گردد. سه‌چهار روز بعد، صدایِ محمدرضایِ شجریانِ ممنوع‌الصدا، هم‌راه با تصاویری غرورآمیز از ایرانِ هسته‌ای، کوه دماوند، پرچم‌های برافراشته‌ در کنار تصاویر مردمِ شناس‌نامه به دست در صفِ‌های طولانیِ صندوق‌های رای‌ِ، از تلویزیون، پخش می‌شود. وکیل مدافع خانواده‌ی فرهاد مهراد فقید برای چندمین بار از تلویزیون جمهوری اسلامی ایران، شکایت می‌کند و ممنوع‌الصدا بودنِ فرهاد و عدم رضایتِ خانواده‌اش برای پخش صدای‌ فرهادی که دستش از دنیا کوتاه‌ست را به دادگاه و صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، گوش‌زد می‌کند که البته سازمانِ صدا و سیما هم، بلاخره حکمِ دادگاه را می‌پذیرد. سال‌هاست، اتفاقاتِ این‌چنینیِ زیادی، پاپِیِ موسیقی‌مان شده و هر از چند گاهی، تَقِ‌ یکی‌شان در می‌آید. در این گزارش، نگاهی اجمالی داشته‌ایم به اتفاقاتی از این دست که گریبان آدم‌های این حوزه را گرفته است. اتفاق‌های یک‌سانی که عاقبت‌شان متفاوت بوده است...

معمای سالار عقیلی

علی جنتی در مقابل حجمه‌ی انتقاداتی که مثل همیشه وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی را نشانه رفته بودند، حضور سالار عقیلی در شبکه‌های خارجی را تایید نکرد و از طرفی انتظار برای بازگشت این خواننده به کشورش و تصمیم‌گیری در قبال او و رفتارش را گوشزد کرد. حمیدرضا نوربخش (مدیر سی‌ویکمین جشنواره‌ی موسیقی فجر) در قبال این اتفاق، رفتار دو گانه‌ای داشت و ابتدا سالار عقیلی را از حضور در جشنواره بین‌المللی فجر، محروم کرد و خیلی زود از موضع خود عقب‌نشینی کرد و از عقیلی به عنوان خواننده‌ای زحمت‌کش و مفید در راستای سیاست‌های جمهوری اسلامی یاد کرد و قول داد تمام تلاش‌اش برای حضور دوباره‌ی این خواننده در جشنواره بین‌المللی فجر را به کار بگیرد. شاید اگر چنین حرکتی از یکی از پاپ‌استارها و یا خواننده‌های جوان، سر زده بود، برخورد جدی‌تری با آن‌ها می‌شد. البته سالار عقیلی، هم‌کاری‌های زیادی با صدا و سیما داشته و آهنگ‌ها و کارهای سفارشی زیادی را انجام داده است. او خواننده‌گیِ تیتراژِ پایانیِ سریالِ سفارسیِ «معمای شاه» را بر عهده‌داشت که این شب‌ها از تلویزیون جمهوری اسلامی ایران پخش می‌شود. سالار عقیلی که برای اجرای کنسرت به لندن رفته بود، در برنامه‌ای از شبکه‌ی manoto حاضر شده بود که با انتقاد شدیدی عده‌ای از دولتمردان، مواجه شد.

 

ایران ای سرای امید

هنوز چند روزی از برخورد عجولانه‌ی حمیدرضا نوربخش (مدیر سی‌ویکمین جشنواره‌ی  بین‌المللی موسیقی فجر) در قبالِ حضور سالار عقیلی در شبکه‌ی manoto که بر خلافِ رویه معمول بود، نگذشته که شعرِ «سپیده»‌ی هوشنگ ابتهاج با صدای محمدرضا شجریانِ ممنوع‌الصدا، روی موسیقیِ پرویز مشکاتیان از تلویزیونِ جمهوری اسلامی ایران، پخش می‌شود. سال 88 خورشیدی، شجریانِ محبوب به‌خاطر موضع‌گیری‌های سیاسی‌اش، مورد غضب دولتمردان قرار گرفت و صدا و سیمای هم، صدای‌اش را از مخاطبان دریغ کرد و از آن روز به بعد، رفتارهای دوگانه در قبال این خواننده‌ی موسیقی سنتی، شروع شد؛ تا جایی که چند ساعت پس از پخش این تصنیفِ شنیدنی، رسانه‌های دولتی خبر رفع ممنوعیت این را خواننده را درج و ساعاتی بعد از سایت خود، حذف کردند! حالا پس از 6 سال در روزهای بهمن‌ماه، «سپیده»‌ی ابتهاج با صدای محمدرضا شجریان از رسانه‌ی ملی، البته بی‌اشاره به نام خواننده، آهنگ‌ساز و شاعر، پخش می‌شود:

ایران ای سرای امید...  

بر بامت سپیده دمید

بنگر کزین ره پر خون

خورشیدی خجسته رسید

اگر چه دلها پر خون است

شکوه شادی افزون است

سپیده ما گلگون است، وای گلگون است

که دست دشمن در خون است...

...راه ما راه حق راه بهروزی است

اتحاد اتحاد رمز پیروزی است

صلح و آزادی جاودانه در همه جهان خوش باد یادگار خون عاشقان،

ای بهار تازه جاودان در این چمن شکفته باد...

 

یک جین و نیم ممنوع‌الکار 

محسن چاوشی، احسان خواجه امیری، رضا صادقی، فرزاد فرزین، زانیار خسروی، رضا صادقی، سعید مدرس، شهرام شکوهی و علی لهراسبی از خواننده‌هایی بودند که با نامه‌هایِ جداگانه‌ای از حراستِ بخشِ فرهنگیِ وزارتِ اطلاعات، پای‌شان به دستگاه قضایی کشور باز و با تذکری جدی روبه‌رو می‌شوند. دلیل ارسال درخواست‌نامه‌ی محترمانه برای حضور این یک جین‌ونیم پاپ‌استار، پخش کلیپ‌های‌شان در شبکه‌های ماهواره‌ای و سایت رادیو جوان بوده است. سایتی که از طرفی، منبع مخاطبان ایرانی برای دانلود آثار مجانی این خواننده‌گان است و از طرفی بلای جان‌شان شده است. البته ناگفته نماند که طی این درخواست محترمانه به آن‌ها گوش‌زد می‌شود: «اظهارنظری در این مورد نکنید و به تصمیم‌های ما اعتماد کنید!» در ضمن پس از این اتفاق، عده‌ای از خواننده‌ها، ادعای ممنوع‌الکاری خود را شایعه خواندند و از آن‌ها اظهار بی‌اطلاعی کردند.  

 

سیروان خسروی در «جاده‌ی رویاها»

ممنوع‌کار شدن و لغو گسترده‌ی کنسرت‌های پاپ‌استارها در شهرهای مختلف، هم‌زمان می‌شود با ایام محرم و تعطیلی دوماه‌ی اجراهای زنده و به طور کلی، فضای موسیقی پاپ... پیروان خسروی که قبل از ایام محرم، ممنوع‌الکار شد، این را سفت و سخت پی‌گیری می‌کند و با مراجعت‌اش به مقام‌های رده بالا، ماجرا را وارد فاز جدیدی می‌شود. عده‌ای دلیل این تصمیم را پخش آهنگ‌های سیروان خسروی در سایت رادیو جوان و پخش ویدیوهای‌اش را در شبکه‌های ماهواره‌ای و عده‌ی دیگری، ماجرای نوشیدنی‌های غیر مجاز در یکی از اجراهای او در شهر تهران راوسط می‌کشند. اتفاقاتی که پخش آلبوم جدید او را تحت شعاع قرار داد. 

 

شُبهه باقی می‌ماند

او در سال 84 اولین آلبوم خود را روانه‌ی بازار کرد و تا کنون چندین و آلبوم دیگر و اجراهای متعددی را اجرا کرده است. فرزاد فرزین یکی خواننده‌هایی‌ست که صبحت‌های زیادی مبنی بر ممنوع‌الکاری بودن‌اش، وجود داشت و بسیاری دلیل تاخیر در صدور مجوز کنسرت‌های‌اش را همین دلیل می‌دانستند. بلاخره موعد اجرای زنده‌ی فرزاد فرزین رسید و اگر هم سوتفاهمی وجود داست با تاخیر، رفع و رجوع شد! فرزین هم به دلیل هم‌کاری با سایت رادیو جوان مورد غضب کوتاه‌مدت مسئول‌ها قرار گرفت. ادعایی که هیچ‌وقت توسط مسئولان پذیرفته نشد و در حد یک شبهه باقی ماند...! 

 

و چند اسم دیگر...

جا دارد یادی کنیم از همایون شجریان، محسن یگانه، گروه چارتار و حافظ ناظری که نام‌شان در بین اسامی ممنوع‌اکارها دیده می‌شد... نکته‌ی جالبی در مورد تذکر جدی به خواننده‌های ایرانی وجود دارد که آن هم مربوط می‌شود به یکی از دلایل ممنوع‌الکاری محسن یگانه: مشکلات کنسرت در کشور کانادا که مشخص نبود، دقیقا کجای این اجرای زنده دچار مشکل بوده که برای مسئولان داخلی کشورمان، مهم شمرده می‌شود؟! 

 

از زیرزمین تا دادگاه‌های تهران

رادیو جوان، سال 2004 میلادی در توسط چند جوان ایرانی، در کشور آمریکا راه‌اندازی شد و هدفش فراهم کردن امکانی برای ایرانی‌های سراسر دنیا بود تا بتوانند به خواننده‌های ایرانی دسترسی داشته باشند. سایتی که توانست بعد یک دهه فعالیت، با منبع بزرگ و به‌روزی از آهنگ‌های خواننده‌های ایرانی، دل مخاطب‌اش را به دست بیاورد و مستندهای زیادی از خواننده‌های زیرزمینیِ ایرانی را تولید و پخش کند. اقدامی که هوس دیده شدن هر چه بیش‌تر را درون پاپ‌استارها قِلقِلک می‌دهد و امکان دانلود آثار جدید آن‌ها را برای مخاطب‌های مجازی، فراهم می‌آورد و پس از آن، دلیل احضار همین خواننده‌ها می‌شود. البته پس از اتفاق‌هایی که رخ داد، تمام این خواننده‌ها در صفحه‌های شخصی‌شان در فضای مجازی از رادیو جوان، انتقاد کردند. انتقادهایی که مشخص بود راه به جایی نمی‌برد و اقدامی  احساسی بوده است. از آن طرف، چند تن از مسئولان حوزه‌ی موسیقی، رادیو جوان را سایتی متصل به دولت آمریکا دانسته‌اند و اهداف‌اش را تخریبی...! ادعایی که با در نظر گرفتن وضعیت موجود در فضایی مجازی، بی‌مورد به نظر می‌رسد و توجیهی برای رفتار ارگان‌های مسئول و غیر مسئول در برابر این مسئله!

 

 

بین مکروه و حرام مانده‌ایم!

این‌ها، قسمتی‌هایی از حرف‌های رضا صادقی بعد ممنوع‌التصویری‌اش در سال 92 است که می‌خواندید: «در این سرزمین یا باید دچار بیماری شویم یا در سانحه‌ای بمیریم تا اسم استاد را روی ما بگذارند، در غیر این صورت هیچ احترامی نمی‌بینیم. چرا باید از این خبر شوکه شوم؟ زمانی در این سرزمین، موسیقی حرام بود و بعد مکروه شد. الان هم بین مکروه و حرام مانده‌ایم.»

 

شباهت دردسر ساز

شنیدن حرف‌های خشایار اعتمادی از سال‌هایِ اولِ رواجِ موسیقیِ پاپ در کشورمان و مشکلات پیرامون‌اش خالی از لطف نیست: «اواخر سال 72 بود که به مرکز موسیقی و سرود سازمان صدا و سیما مراجعه کردم. دوستان تشخیص دادند، صدای من شبیه یکی از خواننده‌های لس‌آنجلسی است و به من مجوز کار ندادند، البته در آن سال‌ها خوانندگانی چون محمد اصفهانی که عمده فعالیت‌شان در عرصه موسیقی سنتی بود، در دفاع از من اقداماتی را انجام دادند. آن‌ها معتقد بودند اگر صدای من شبیه محمدرضا شجریان بود مشکلی برای من وجود نداشت، اما چون صدای من شبیه خواننده لس‌آنجلسی است، اجازه‌ی کار ندارم؟»

 

دست از سر فرهاد بردارید!

بلاخره، وکیل خانواده‌ی مهراد توانست از مجتمع قضایی شهید صدر تهران، حکمِ منعِ پخش آثار فرهاد مهرادِ فقید _ حکم منع پخش آثار بدون رضایت وارث‌های این خواننده‌_، توسط سازمانِ قدرت‌‌مندِ صدا و سیما را بگیرد تا پس از سال‌ها پی‌گیری به حق‌شان برسند. بر اساس حرف‌های محمدصالح نیکبخت، دستور موقت دادگاه مبنی بر منع پخش آثار فرهاد از کلیه کانال‌های رادیو و تلویزیون حدود 10 روز پیش به صداوسیما ابلاغ شده و همه شبکه‌های تلویزیونی جمهوری اسلامی، هم‌چنین همه کانال‌های رادیو از پخش صدا فرهاد، منع شده‌اند. «اگر صداوسیما احکام قانونی را اجرا نکند همان‌طور که در قانون مجازات اسلامی هم وجود دارد، می‌توان مدیرانی که از اجرای این دستور مرجع قضایی خودداری کنند، تحت تعقیب کیفری قرار خواهند گرفت ولی پیش از همه چیز به جای این اقدامات من متاسف‌ام که باید بگویم صداوسیما که از آن به عنوان دانشگاه نام برده می‌شود نه تنها قانون را اجرا نمی‌کند بلکه به طور غیرقانونی و بدون اجازه وراثِ فرهاد، آثار او را پخش می‌کند. اواخر پاییز 87 برای اولین بار طی نامه‌ای از صداوسیما درخواست کردم که با توجه به قانون حق مولفین _ قانونی که حدود 50 سال از تصویب آن می‌گذرد و صداوسیما باید مروج آن باشد _ نسبت به انتشار صدای فرهاد و آهنگ‌های او با رعایت حق قانونیِ وَرَثه اقدام کنند، اما...»

 

فریدون فروغی؛ ممنوع‌الصدای جاودان

فریدون فروغیِ فقید، پس از خواندن قطعه‌ی ماندگارِ «نماز» در سال 1352، هم‌راه با شهریار قنبری (ترانه‌سرا) و اسفندیار منفردزاده (آهنگ‌ساز)، راهیِ ساواک (سازمان اطلاعات شاهنشاهی) شدند. دو سال بعد نوبت به قطعه‌ی «سال قحطی» رسید تا فروغی به مدت دو سال از فعالیت، منع شود! زمان می‌گذرد... انقلاب می‌شود... 4 سال پس از انقلاب پنجاه‌وهفت، فروغی دوباره ممنوع‌الکار می‌شود تا این‌که در دولت اصلاحات، مجوزهای اجرای زنده در جزیره‌ی کیش برای او صادر می‌شود. او دوباره ممنوع‌الکار می‌شود و سال‌های آخر زندگی‌اش را در افسرده‌گی و دود، غرق می‌کند! فریدون فروغی سال 1380 در گم‌نامی محض در تهران مُرد و به خواسته‌ی خودش در کنار درخت و چشمه‌ی کوچکی در یکی از روستاهای اطراف قزوین، دفن شد. شهیار قنبری می‌گوید: «فریدون فروغی را فراموشی و خاموشی کُشت.»

 

 

 

 

 

 

جشنواره ی موسیقی فجر در یک نگاه

تَحشیه‌نویسی بر جشن‌واره‌یِ سی‌ویکمِ بین‌المللیِ موسیقیِ فجر

بِچَرخ تا بِچَرخیم

س.ع.ی.د

 

 

 

 

پیش از شروع

بدون استثنا؛ هر جشن‌واره‌ای که در کشورمان برگزار می‌شود، دچار نُقصان است و اما و اگرهایی را به جای می‌گذارد... همان اما و اگرهایی که دوره‌ی بعد هم تکرار می‌شود و دوره‌ی بعدتَرَش هم. دوره‌ی سی‌ویکم جشن‌واره‌ی موسیقی فجر، اما از چند ماه پیش‌تر، آبستن حوادثی بود که می‌شد، حدس زد: «بَلبَشویی در راه است!» از انتخاب دبیر جشن‌واره تا نحوه‌ی چینِش نوازنده‌های حاضر در مهم‌ترین روی‌دادیی که موسیقی کشورمان از سر گذراند، جنجال به پا کرد تا استعفاها و کناره‎گیری‌ها و موضع‌گیری‌های اهالی موسیقی که بدشان نه‌آمد در این جو گل‌آلود، ماهی‌ای تور کنند، هرچند کوچک...

شروع     

خانه‌ی موسیقی، ماه‌هاست که تبدیل شده به کانونِ حواشی. حاشیه‌هایی که با انتقاد بسیاری از اهالی موسیقی بر نحوه‌ی فعالیت حمیدرضا نوربخش در سِمَتِ مدیرعامل و فعالیت هم‌زمان‌اش در هیئت مدیره، استعفای حسین علیزاده از شورای عالی موسیقی و هم‌چنین صدور حکم دبیریِ جشن‌واره بین‌المللی موسیقی فجر به نامِ نوربخش و دفاع همه‌جانبه علی مرادخانی (معاونِ هنریِ وزیرِ ارشاد) از وی _ مرادخانی ادعا کرده بود که حمیدرضا نوربخش به عنوان شخص حقیقی، دبیر جشن‌واره را عهده‌دار می‌شود و نه به عنوان شخصِ حقوقی در خانه موسیقی _، به اوج خود رسید. البته در مورد خانه‌ی موسیقی، همین دو جمله را بس است: «شورای عالی خانه‌ی موسیقی از افراد باتجربه‌ای تشکیل شده که دستِ کم، سی سال فعالیت موسیقیایی دارند و از تخصص فنی بالایی برخوردارند. رییس شورای عالی خانه‌ی موسیقی، محمدرضا شجریانی‌ست که اصلن، اجازه فعالیت ندارد!»

انتقاد

ساسان فاطمی* از اعضای خانه‌ی موسیقی که چند سال پیش از سِمَتِ خود، کناره‌گیری کرد، یکی از بی‌اعصاب‌ترینِ منتقدهای شیوه‌ی مدیریتی حمیدرضا نوربخش است و چند ماه پیش در جلسه‌ای، این‌گونه از خانه‌ی موسیقی و مدیریتِ حاکم بر آن، انتقاد کرد: « خانه موسیقی، هرگز به تشکیلات خود توجهی ندارد و تا حد زیادی عملکردش کاهلانه و منفعلانه است. توجه نکردن به تشکیلات و اساس‌نامه، مصداقی از کاهلی‌ست. روزی به ما گفتند که پیشنهادیای‌تان را ارائه دهید،  پپیشنهادهای‌مان را در 10 صفحه تنظیم کردیم، اما هیچ‌کدام‌شان را جدی نگرفتند. بارها گفتیم که مدیرعامل را از اعضای هیأت مدیره انتخاب نکنید، زیرا او باید جواب‌گوی هیأت مدیره باشد، نه رفیقِ آن‌ها!

آقایان، شنیده‌ام که چهار میلیارد برای خرید یک ساختمان 10 طبقه در خیابان فاطمی هزینه کرده‌اید. نمی‌دانم چرا این‌قدر به خریدِ ساختمان، علاقه دارید؟!

فقط به شرطی با مدیران خانه‌ی موسیقی، سر یک میز می‌نشینم که آن‌ها استعفا کنند. هیچ آدم غیرِ دموکراتی حق ندارد از مواهب دموکراسی بهره ببرد. بعضی‌ها مثل دیکتاتورهای آفریقایی، دائم می‌خواهند حکومت کنند و شرایط‌شان تغییر نکند!» 

ناگفته نماند که گفته‌های ساسان فاطمی، باعث شد تا خانه‌ی موسیقی، طی حرکتی که به گفته‌ وکیل خانه‌ی موسیقی، به نفع فضای موسیقی کشور است، از وی شکایت کند و ماجرا، ابعاد تازه‌ای به خود بگیرد.

 

انتقادِ نابه‌جا

حمیدرضا نوربخش در بخش‌هایی از ادعاهای‌اش در موردِ نوآوری و ارتقای سطح جشن‌واره، مدعی می‌شود که در این دوره، از موزیسین‌هایِ نامی ‌دعوت شده است. همان‌هایی که تا پیش از این، پای‌شان به جشن‌واره فجر باز نشده بود و حضورشان، تازه‌گی دارد. البته خیلی زود، منتقدانی که در کمینِ نوربخش نشسته بودند، به او گوش‌زد که کردند که جز محمدرضا شجریان، تمام موزیسین‌های مشهور کشورمان در ادوار گذشته‌ی جشن‌واره، حضور داشته‌اند و نوربخش هم، پذیرفت و سخنان خود را تصحیح کرد و ماجرا ختم به خیر شد. 

 

روبه‌جلو؛ روبه‌عقب

در بخش دیگری، نوربخش از انتخابِ آثار برگزیده‌ در طول سال، مثل آلبوم‌ها و خواننده‌های برتر، به عنوان حرکتی جدید  و رو به جلو، پرده‌برداری می‌کند که باز هم از سوی منتقدان سِفت و سخت‌اش، به کپی‌برداری از سایت‌های ایرانی، محکوم می‌شود که هر ساله این کار را انجام می‌دهند!

 

سیاستِ لطیف

علی جنتی (وزیر ارشاد): هنرمندانی مثلِ شجاعت حسین‌خان، تا حد زیادی محافظه‌کاری کردند که به دلیل ماجرای مصوبه کنگره آمریکا به ایران نیامدند، زیرا مقامات آمریکایی رسما اعلام کردند که به مصوبه کنگره، مبنی بر محدویت ویزا، مُقید نیستند و وقتی بازرگانان را از قانون، مستثنا کردند، حتما در قبالِ هنرمندان هم، رفتاری مشابه، نشان می‌دهند.

امیدوارم این فضای به وجود آمده در خانه موسیقی، با کمک خودِ هنرمندان، هرچه سریع‌تر حل و فصل شود تا این اتفاق‌ها باعث رنجش آن‌ها نشود.

 

در شرایطِ نامطلوب

علیرضا قربانی، به عنوان به‌ترین خواننده‌ی موسیقی سنتی، جایزه‌ی ویژه‌ی جشن‌واره را دریافت کرد. او در این میان از ساسان فاطمی حمایت کرد و رو به حضار گفت: «این روزها مشکلی میان خانه موسیقی و برخی از منتقدان به وجود آمده که شرایط چندان مطلوبی نیست. من از همه بزرگانِ خانه موسیقی می‌خواهم که با گوش شنوایی که دارند، جای طرحِ شکایت در محاکم قضایی، مشکل را با گفت‌وگو حل کنند.»

دو مورد تقریبن مشابه

علی رهبری در روز نخست و علی قمصری در آخرین روز جشن‌واره،  از عضوریت‌شان در خانه‌ی موسیقی کناره‌گیری کردند تا  اعتراض‌شان به رفتار مدیران این روی‌داد بین‌المللی را این‌گونه اعلام کنند.

 

دو دسته‌گی

ماجرای سالار عقیلی که مهمان یکی از برنامه‌های شبکه‌ی «Manoto»  شد و رفت توی برنامه‌شان  کلی گفت و خندید و آخر سر هم، با دوستانه با مجریان این برنامه، عکسی به یادگار گرفت، باعث شد تا حرف و حدیث‌های زیادی، پیش بیاید. رفتار شتاب‌زده‌ی مدیر جشن‌واره در قبال این اتفاق و اعلام موضع‌اش که خیلی زود هم تغییرش داد، اختلاف نظرهایی را به بار آورد که تا روز آخر جشن‌واره در میان مسئولینِ مسئول، به وضوح دیده می‌شد.    

 

 

تغییر استراتژی اجباری

جشن‌واره‌ی موسیقی فجر، هم‌زمان می‌شود با تحریم ویزایی ایران از سوی آمریکا! اتفاقی که باعث عدم حضور برخی از چهره‌های سرشناس در فستیوال بین‌المللی کشورمان شود. تغییرات اجباری اولیه از این‌جا، نشأت می‌گیرد. جدای از هنرمندان غیرایرانی، همایون سخی و سیار هاشمی از جمله ایرانی‌هایی بودند که نتوانستند در جشن‌واره‌ حاضر شوند. دو هنرمندی که قرار بود، هم‌راه با نوازنده‌های آلمانی به اجرای موسیقی بپردازند.

 

همایِ نگرانِ پرواز

پرواز همای، حینِ اجرا، زمانی که با تشویق‌های مکرر آدم‌های توی سالن، روبه‌رو شد، با شوخ‌طبعی تمام از مردم، خواهش کرد تا مبادا کاری کنند که او هشت سال دیگر هم، ممنوع‌الفعالیت شود

 

کاوه‌ای که چند ساعت کم آورد

یکی از پرفروش‌ترینِ اجراهایِ جدولِ جشن‌واره‌ی سی‌ویکمِ موسیقی فجر، متعلق به کاوه یغمایی بود که تنها چند ساعت قبل از شروع برنامه، هر دو اجرای‌اش لغو شد و هیچ‌کس هم، به رویِ مبارک خودش نیاورد که نیاورد. خودِ کاوه یغمایی هم، ترجیح داد در مقابله با این تصمیمِ بی‌رحمانه، سکوت کند. یغمایی پس از اعلام موافقت با اجرای زنده‌اش در جشن‌واره‌‌ی فجر، حسابی سوژه‌ی رسانه‌ها شده بود و با تیترهایی مثل: «صدای کاوه یغمایی پس از 10 سال سکوت» تحویل گرفته می‌شد، اما اتفاقی مشابه با بسیاری از موزیسین‌های غیرپاپِ جوان، یقه‌اش را گرفت.

گفتنی‌ست که یغمایی پس از برگشت‌اش به ایران، طی 4 سال اخیر، بارها برای مجوز رسمیِ اجرایِ زنده اقدام کرده که هم‌چنان ناکام مانده است.

 

 

فیض‌علی فیض و صندلی‌های خالی

 فیض‌علی فیض پاکستانی در آخرین شبِ جشنواره‌ی سی‌ویکم موسیقی فجر، روی صحنه رفت و با صندلی‌های خالیِ تالار وحدت مواجه شد. تعدادی از همان عده‌ی کمی هم که برای تماشای این اجرا به تالار وحدت آمده بودند در میانه‌ی اجرا، سالن را ترک کردند تا تالار وحدت و مهمان پاکستانی‌اش، یکی از خلوت‌ترین شب‌های موسیقی جشن‌واره را تجربه کنند. جالب است که بدانید، همان عده‌ی کمِ توی سالن که دندان روی جگر گذاشتند و تا آخرُ اجرای فیض‌علی فیض را تماشا کردند از موسیقی او، لذت بردند. فیض یکی از به‌ترین و با کیفیت‌ترین اجراهای این دوره از جشن‌واره را ارائه کرد که متاسفانه با استقبال سرد و کم‌لطفی مخاطب‌ها، روبه‌رو شد.

کم‌سلیقه‌گی‌ای که‌ در این دوره، میزبان، عوامل، خواننده، مخاطب و... گَه‌گاهی بُروزَش دادند.

 

مسافری از هندوستان

اجرایِ شجاعت حسین‌خانِ، فولکرِ هندی و استادِ سی‌تار که طبق جدول، قرار بود در روز سوم جشن‌واره، برای مخاطب‌های موسیقی بین‌الملل روی صحنه برود و ساز بزند، با پافشاری مسئولین برای حفظ نام‌اش در لیست برنامه‌ها، ابتدا در هاله‌ای از ابهام قرار گرفت و بعد هم طی اتفاقِ تکراریِ دل‌سردکننده، لغو شد و باز هم، هیچ‌کس به رویِ مبارک خودش، نیاورد که نیاورد!

 

شکار آهو

دومین روزِ جشن‌واره‌، شاهد اتفاق ارزش‌مندی بود. پری زنگنه هم‌راه با گروه موسیقی «مهرنوا» روی سِن رفت و صدای زیبای‌اش هم‌راه با  قطعاتی از موسیقی کلاسیک، سالن را با تمام آدم‌ها، غرق در لذت کرد. البته پری زنگنه، مخاطب‌های‌اش را به شنیدن چند قطعه‌ی فولک هم، مهمان کرد.

 

دست از سرم بردارید

در حین اتفاق‌های موسیقیایی که در روزهای قبل، شاهدش بودیم، اعتراض‌هایی هم شنیده ‌شد. اعتراض‌هایی که پُر بی‌راه نبود: تالار وحدت، تنها سالنِ استانداردِ اجرایِ موسیقی، خسته‌گی از سر و روی‌اش می‌بارد و مثل قدیم‌اش، سرِ حال نیست. وحدت هم مثل تیاتر شهر، به هِن‌وهِن افتاده و سخت، نفس می‌کشد... فقط خدا می‌داند این بنای چهل‌وهشت ساله تا کی می‌تواند، یک‌تنه‌ جور تمام جشن‌واره‌ها و اجراهای به اصلاح فاخر موسیقی کشورمان را بکشد.

 

ارتقاء سطح مادی

نکته‌ای که جشن‌واره‌ی دوره سی‌ویکم را از دیگر دوره‌ها، مجزا می‌کند: اختصاص سکه‌های طلا به عنوان جایزه برای برگزیده‌گان بخش‌های مختلف است. جایی که 260 سکه‌ی طلا به برنده‌ها اهدا شد تا دست‌اندرکاران این دوره، رکورد جدیدی در ارتقاء استانداردهای مالی، از خود به جای بگذارند.

 

بی هیچ حرف و حدیثی

تهمورث پورناظری که با دست‌اندرکارهای جشن‌واره هم‌کاری می‌کرد، از بخش رقابتی انصراف داد، اما این انصراف کوچک‌ترین تاثیری در تصمیم داورها نداشت و آن‌ها مصمم بودند که جایزه‌ی به‌ترین آلبوم موسیقی را به او اهدا کنند! جایزه‌ی به‌ترین آهنگ‌سازی در حالی به پورناظری رسید که معمولن در تمام جشن‌واره‌های معتبر و نیمه‌معتبر، آثاری که خالق آن‌ها در بین دست‌اندرکارهای آن فستیوال حضور داشته باشند، از بخش رقابتی کنار گذاشته می‌شود؛ بی هیچ حرف و حدیثی! البته هم‌چنان مشخص نیست که چرا انصراف پورناظری پذیرفته نشد!

 

 

خسته‌گی ناپذیر

گروه موسیقی کامکارها در روز هشتم جشنواره موسیقی فجر، دو بار روی صحنه می‌روند! تازه از اجرای آن‌ها در مراسم اختتامیه، فاکتور گرفتیم!

 

 

اقتصاد مقاومتی

نگاه اقتصادی و اقتصاد مقاومتی، باعث شد تا نوربخش و هم‌کارهای‌اش، تا جایی که جا دارد برای پاپ‌استارها، اجرا بگذارند و حتی سالن میلادِ نمایش‌گاه بین‌المللی را هم، قرض بگیرند تا در حق هیچ‌یک از پاپ‌استارهای پول‌زا، کم‌لطفی‌ای صورت نگیرد و بتوان بیش‌ترین سود حاصله از ضربِ تعدادِ پاپ‌استار در تعدادِ صندلی و تعداد سیانس‌ها که دو برابر شده بود را به دست آورد!

 

فرش قرمز

فرش قرمز از عاداب مراسم‌های سینمایی‌ست و حتی جشن‌واره فیلم فجر خودمان هم، اَزَش بهره می‌برد. فرش قرمزی که ابراهیم حاتمی‌کیا، تحریم‌اش کرد و آن را یادآور خونِ شهدا دانست! حالا با کدام منطق؟ خودش می‌داند! بگذریم... دست‌اندرکاهای جشن‌واره‌ی موسیقی فجر هم، امسال فرش قرمز پهن کردند و مراسم اختتامیه را روی فرش قرمز، برپا...  بدعتی تازه در جشن‌واره‌ی موسیقی که هنوز حاتمی‌کیای خودش را نه‌یافته است!

تمام.

جشن‌واره‌ی بین‌المللی موسیقی فجر هم تمام شد و رفت پِیِ کارش، اما رفتارهای حساسیت‌برانگیزِ خانه‌ی موسیقی، خیلی قبل‌تر از این جشن‌واره، صدای اهالی موسیقی را در آورده بود که انصافن خیلی‌های‌شان، آدم‌حسابیِ موسیقیِ این مملکت بودند... حدس زدن‌اش کار سختی نبود: با سپردن مهم‌ترین رو‌ی‌داد موسیقی کشور به دست خانه‌ی موسیقی، جنگ و جدل‌ها آغاز می‌شود. جنگی که یک طرف‌اش ادعای دغدغه‌یِ موسیقی را دارد و یک طرف‌اش محکوم است به: شهوتِ قدرت...! اهالی موسیقی به جان هم افتاده‌اند و بیانه ‌است که پشت سر هم، صادر می‌شود سمت دهانِ گروه مخالف... طرفین در حال عرضِ اندام هستند و شروع‌کننده‌‌های اصلی، چند متر بالاتر ایستاده‌اند و به ریش دوی‌شان می‌خندند...

 

*ساسان فاطمی، مدرک دکترای خود در رشته‌ی اتنوموزیکولوژی را از دانشگاه پاریس گرفته و چندین کتاب پژوهشی در باب موسیقی به چاپ رسانده است. او یکی از فعالین حوزه‌ی تئوری موسیقی در کشورمان است.

 

 

 

 

 

 

پرونده ی پاپ استارها - I

تاثیر خواننده­ های لس ­آنجلسی بر خواننده­ های داخلی

 

همه­ چیز از گور آن ­ها بلند می ­شود

 

س.ع.ی.د

 

همه ی آتش ­ها از گور خواننده ­های لس ­آنجلسی بلند می ­شود. همان ­هایی که زمانی صنعت موسیقی ما را در دست داشتند و هر سازی که می­ زدند، مخاطب را می ­رقصاند. انقلاب پنجاه­ و هفت که شد، همه­ شان از ایران کوچ کردند و رفتند آن ­ور آب­... البته موسیقی را هم با خودشان بردند تا مخاطبان هم ­چنان پی گیرشان باشند و از راه دور دنبال ­شان کنند. از موسیقی سنتی _ موسیقی سنتی در ایران، زیرِ سایه سانسور و سخت­ گیری قرار نگرفت و تمام بزرگان­ این هنر ایرانی، همین­ جا زدند و خواندند و... _ خودمان که بگذریم؛ چیزی به اسم موسیقی پاپ در ایران _ بعد از انقلاب _ وجود نداشت و همه­ چیز از آن­ ور آب،­ صاف می ­آمد این ­ور و مردم با هزار مصیبت، کاست­ ها را گیر می ­آوردند و حال­ اش را می ­بردند. ناگفته نماند که چند نفری هم از بین خواننده ­گان، هیچ­ وقت کشورشان را ترک نکردند _ فریدون فروغی سال ­ها منتظر مجوز ماند و اخرش دغ­ مرگ شد و مرد _ اما، هیچ ­وقت هم اجازه ادامه کار به­ شان داده نشد... هره چقدر که از روز­های انقلاب می ­گذشت، اختلاف خواننده ­هایی که از ایران رفته بودند با دولت­مردان، بیشتر ­­شد و با گذشت سال ­ها هر کدام از خواننده­ ها در قامت یک معترضِ سیاسیِ تمام عیار، ظاهر شدند. تا جایی که توی کنسرت­ های­شان بیانه صادر می­ کردند، حرف­های سیاسی می­ زدند و حتی آرزوی برگشت به ایران و اجرای زنده در کنار میدان آزادی را هم، مطرح کردند.

سال ­ها به همین منوال گذشت و هم­ چنان موسیقی پاپ، خط قرمزی بود برای کسانی که آن را ابتذال می­ دانستند و رفتن به سمت ­اش را حرام... در اویل دهه هفتاد، کم ­کم چهره‌هایی مثل عباس بهادری (با آهنگی مثل «گل می‌روید به باغ»)، بیژن خاوری (با آهنگ «یاد تو در دل من توفان به پا می­کنه») و حسن همایون­ فال (با آهنگ «آی نسیم سحری»)، وارد عرصه موسیقی شدند و در دوره اصلاحات بود که چراغ سبز به پاپ ­استارها نشان داده شد و سر و کله خواننده­های جوانی مثل خشایار اعتمادی، سعید شهروز و شادمهر عقیلی، پیدا شد و... از این ­جا بود که مسائلی مثل تهاجم فرهنگی، موسیقی وارداتی، جنجال بر سر مجوز، پاپ­ استارهای ممنوع­ الکار، تقلید صدای آن­ طرفی­ ها و ابتذال، مطرح شد و شاید تا به امروز هم _ البته با کمی نرمش _ ادامه داشته است. در این گزارش به برخی از این معظلات و چالش ­ها _ به خصوص تقلید از خوانندهای لس ­آنجلسی _، اشاره می­ کنیم.

 

شروع ماجرا

اگر چه استقبال مخاطب از پاپ ­استارهای داخلی به اندازه آن ­طرفی ­ها نبود و مردم ه م­چنان لس­آنجلسی را بیشتر تحویل می­ گرفتند و اولویت اول­ شان صدای آن­ ها بود اما، سیل خواننده ­های جوان و با انگیزه در بازارِ موسیقیِ داخل، جاری شده بود و هیچ­ کس هم جلودارش نبود. دولت که در ابتدا برای مقابله با تهاجم فرهنگی و آثار وارداتی، میدان را برای خواننده­ های داخلی باز گذاشته بود، حالا با چالشی اساسی پیشِ ­رو بود و با سانسور و سخت­گیری ­های فراوان سعی در کنترل وضعیت داشت.

سیاست پاک کردن مسئله

امروزه هرکس، هرچیزی که دلش­ می ­خواهد، می­ خواند و در فضای مجازی منتشر می ­کند. فحش می ­دهد، فالش می ­خواند، غلط ساز می ­زند و هیچ­ کس هم نمی­ تواند ممنوع­ الکارش کند. زیرزمین هم که دوران اش به سر آمده برخی از همین آدم ­ها روی عرشه ناوهای نظامی هم می­روند و می­ خوانند. برگردیم به همان دهه هفتاد؛ شادمهر عقیلی به عنوان اولین پاپ ­استاری که در همان سال ­ها، ممنوع ­الکار شد و پس از مدتی هم از ایران رفت و به جمع خواننده ­های لس­آنجلسی پیوست، اولین ­شان بود. البته این مثال در مورد خواننده داخلی است و در مورد آن­­طرفی­ ها هم، کسانی بودند که از همان ابتدا درخواست برگشت به ایران و خواندن برای مردم­شان را داشتند. به نظر می ­رسد که اگر از روز اول، نرمش بیشتری در قبال این مسئله _ از سوی مقامات مسئول _ صورت می ­گرفت، حال بسیاری از این خواننده­ گان _ کسانی که امروز در صف مخالفان درجه یک سیاست­ های ایران هستند _ کار خودشان را می ­کردند و قضیه آن­قدر بیخ پیدا نمی ­کرد. شاید هم از مد افتاده بودند و کسی دیگر کارهای ­شان را نمی ­شنید­.­ باید قبول کنیم که سیاست پاک کردن مسئله در این مورد جواب نداده است.

بدل­ سازی از خواننده­گان در دسترس

از آن­ جایی که ما می ­خواهیم به هر ضرب و زوری که شده، همه­ چیز داشته باشیم، از هر چیزی بدل ­سازی می ­کنیم.از سریال ­های خارجی کپی­ برداری می ­کنیم... «شام ایرانی» توی سوپر مارکت ­های­ مان می ­فروشیم... برنامه­ های خبری را به سبک همان شبکه­ هایی که دشمن می­ نامیم ­­شان، اجرا می­ کنیم و از همه بدتر، خواننده­ بدل را روانه آنتن می­ کنیم تا مثل کسانی بخواند که سال ­های سال برای گرفتن مجوز زجر کشیدند و موفق نشدند که نشدند... چند سالی ست که بعضی از خواننده ­های داخلی توی برنامه­ های زنده تلویزیونی اَدای آن ­طرفی ­ها را در می­ آورند. متاسفانه به تازه گی هم جوانی در رادیو ادای فرهاد مهراد _ البته در همان بیت دوم شعر، خودش را لو می ­دهد _ را در می ­آورد. اصرار به داشتن بدلی از چیزها و کسانی که اصل­ شان در دسترس است و می­ توان ازشان استفاده کرد و به ­شان فرصت داد، یکی دیگر از سیاست ­های غلطی است که تا به امروز، به ضررمان تمام شده است.

کپی برابر اصل

آن ­روزهایی که از همه­ جا خواننده می­ بارید و توی هر زیرزمینی، اعضای گروهی مشغول ساز زدن، بودند و تمام شبکه ­های تلویزیونی و سایت ­های اینترنتی در اختیار خواننده­ گان بود؛ عده­ای با تقلید از صدای خواننده ­گان مشهور، اسم در کردند. این حربه، انصافن در آن زمان خوب هم جواب می ­داد و مردم با شور و هیجان از خواننده­ای تعریف می­ کردند که چه استادانه صدای فلانی را در­می ­آورد! چند تن از همین خواننده ­ها، کاست هم بیرون دادند و از تقلید کردن صدای­ خواننده­ های لس­ آنجلسی به طور رسمی پرده ­برداری کردند. البته تقلید از صدای دیگران، حُسن ­هایی هم داشت که خواننده تقلیدکار به خوبی از آن آگاه بود و می ­دانست که با این کار مستقیم حس نوستالژی مخاطب _ مخاطب مادر مرده­ که از بچه ­گی با صدای خواننده اصلی، خاطره­ های زیادی داشته است _ را نشانه رفته است. از طرفی هم، فرد تقلیدکار با خواننده مورد نظر مقایسه می ­شد و خود این مسئله به الکی معروف شدن ­اش، کمک زیادی می­ کرد. ناگفته نماند که هیچ خواننده­ای نتوانسته از تقلید صدای دیگران به جایگاه قابلی دست یابد و خیلی زود از جایگاه جعلی ­اش، پایین کشیده شده و هرگز جایی در دل و ذهن مخاطب، باز نکرده است. 

 

 

پرونده ی پاپ استارها - II

نگاهی گذرا به خواننده­ هایی که با تقلید از لس ­آنجلسی ­ها وارد عرصه موسیقی پاپ شدند

 

من تقلید می­کنم پس هستم!

 

س.ع.ی.د

 

سال­ها می­گذشت و همچنان خواننده­های لس­انجلسی نقل و نبات هر محفلی بودند و در شادی و غم مردم، شریک... تاثیر این خواننده­گان، آن­­قدر زیاد بود که حتی پاپ­استارهای داخلی هم بدشان نمی­آمد برای اسم در کردن، از آن­ها تقلید کنند. جالب است که بدانید این اتفاق به وفور افتاد و جواب هم داد...

 

نسل اول: مقلدهای پیشرو

در ابتدا خواننده‌هایی مثل خشایار اعتمادی، قاسم افشار، حسین زمان، محمد اصفهانی، شادمهر عقیلی، مجتبی کبیری و... ظهور کردند و بعد از مدتی هم، تب­شان خوابید. در روزهایی که این پاپ­استارها روی بورس بودند و _ یواشکی _ از لس­آنجلسی­ها تقلید می­کردند، بسیاری از منتقدین و صاحب نظران برای جلوگیری از این اتفاق،  بیانیه صادر کردند، داد و هوار به راه انداختند، انتقاد کردند و اصل حرف­شان هم این بود: چرا باید بدلی فرعی از خواننده­هایی که وجود دارند، داشته باشیم؟ البته این اتفاق­ها در زمانی رخ می­داد که هنوز اینترنت و دانلود و رایت سی­دی به شکل امروزی­اش، وجود نداشت و خواننده­های اصلی که اجازه کار در ایران را نداشتند و یکی از راه­هایی که به ذهن خواننده­گان داخلی رسیده بود، تقلید صدای لس­آنجلسی­ها بود.

خشایار اعتمادی

خشایار اعتمادی که با خواندن شعری از احمد شاملو، به شهرت رسید، صدایی بسیار شبیه به ابراهیم حامدی (یکی از معروف­های آن­طرف آب) داشت و همین امر باعث شد تا مسیر رسیدن به شهرت را مثل برق و باد، طی کند. البته خودِ اعتمادی، بارها و بارها سعی کرد این تشابهِ صدایی را نفی کند؛ حتی در مصاحبه‌ای هم گفته بود: «من از هیچکس تقلید نمی‌کنم و صدایی که می‌شنوید، صدای خود من است. اصلا تقصیر من نیست که یک نفر دیگر هم در جهان وجود دارد که صدای­اش، شبیه به من است!» البته او پُر بی­راه هم نمی­گوید ولی مخاطب بی­نوا نمی­داند که این وسط باید دم خورس را باور کند یا قسم اعتمادی را...!

قاسم افشار

مدت زیادی از حضور خشایار اعتمادی و شباهت صدای­اش با ابراهیم حامدی، نگذشته بود که خواننده­/ مقلد  دیگری وارد گودِ موسیقی شد. کاستِ قاسم افشار با صدایی که شباهت عجیب­غریبی به صدای یکی دیگر از آن­طرفی­های مشهور (داریوش اقبالی) داشت،  دست به دست می­چرخید و این در حالی بود که هنوز تصویری از او در تلویزیون دیده نشده بود. قاسم افشار خیلی زود خودش را در لیست خواننده­های پرطرفدار جا کرد. شاید هیچ­کس حتی فکرش را هم نمی­کرد که به یک ورژن کُپیِ لس­آنجلسی _ آن­هم کُپِیِ از یک خواننده خیلی معروف _  مجوز داده شود در حالی که خواننده اصلی (داریوش اقبالی)، سُر و مُر و گُنده وجود داشت و می­خواند. به هر حال مجوز داده شد و قاسم افشار عزیز با اعتماد به نفس بالا و مثال­زدنی­ به کارش ادامه داد. یک نکته جالب هم در مورد این خواننده وجود دارد؛ او قطعه «خلیج فارس» را _ با تنظیمی که قبلا ابراهیم حامدی خوانده بود _ اجرا کرد و کارش را این­گونه توجیح کرد: «این حق من بوده که مثل هر خواننده دیگری، قطعه مرحوم علیقلی را اجرا کنم و اصلا این قطعه از ساخته‌های این آهنگساز بوده و اولین بار هم توسط خود ایشان اجرا شده؛ پس چه دلیلی داشت که من آن را اجرا نکنم؟» این روزها خبر تازه­ای در مورد قاسم افشار شنیده نمی‌شود، نه آلبومی منتشر کرده است، ‌نه کنسرتی بر پا کرده و به نظر می‌رسد که دوره فعالیت­اش به کلی تمام شده است. از قلم نیفتد که حضور او و تقلید بسیار خوبش از خواننده اصلی (داریوش اقبال) مقدمات حضور خواننده‌هایی چون امیر کریمی و امیر تاجیک را هم، فراهم کرد تا این عزیزان هم در دوره کوتاهی آثاری تقلیدی را در رسانه ملی، اجرا کنند!

شادمهر عقیلی

شاید کمی‌ بی­انصافی باشد که نام شادمهر عقیلی را در فهرست خواننده‌های مقلد بیاوریم؛ چرا که او استعدادش را پیش از خواننده شدن با نوازندگی ویولن، پیانو، گیتار وکیبورد، نشان داده بود. اما خوانندگی‌اش با تقلیدی نیمه­کاره­ای از سبک و صدای سیاوش قمیشی، آغاز شد. برخلاف دو خواننده قبلی که سعی در تقلید مو به مو از خواننده‌های اورجینال را داشتند، عقیلی این کار را کورکورانه نمی­کرد و توانست به سرعت، برچسب تقلید را از خودش دور و راهش را پیدا کند. او سرانجام با انتشار چند آلبوم و ایفای نقش در چند فیلم سینمایی؛ ایران را به مقصد لس‌آنجلس ترک کرد و هرگز نتوانست قطعاتی به خوبی روزهایی که در ایران بود، بسازد.  شاید چون از بیس اجتماعی­اش دور شد و دیگر حرفی برای گفتن نداشت... شاید...!

حسین زمان

در سال­های ابتدایی دوره اصلاحات، آقایی به اسم حسین زمان­ با اجرای قطعاتی با مضامین سیاسی به صحنه موسیقی آمد. خیلی­ها معتقد بودند که حسین زمان از سبک و صدایِ حسن ستارپور (ملقب به ستار)، تقلید مو به مو داشته است. او که بیشتر پی­گیر سیاست بود تا هنر، سعی کرد در مصاحبه‌های­اش، حرف‌های بودار و سیاسی بزند و هر از گاهی هم در محافل روشنفکری بخواند. حسین زمان در انتخابات سال 76 که منجر به پیروزی سید محمد خاتمی شد، به عنوان یکی از خواننده‌های حامی ‌جریان اصلاحات، کنسرت‌های مختلف بر پا ‌کرد. با اتمام دوره ریاست جمهوری خاتمی، زمان هم غیب شد؛ البته در سال‌های اخیر هم هیچ خبری از او نیست. مصاحبه سیاسی نکرده... آلبوم بیرون نداده... کنسرت نداشته و به کلی نیست و نابود شده... شاید با بازگشت اصلاح­طلبان به صحنه، سر و کله او هم دوباره پیدا شود!

محمد اصفهانی

محمد اصفهانی آدم باهوشی است و دکتر شدنش­اش هم می­تواند گواهی بر این ادعا باشد. او با تقلید از یک خواننده‌ لس­آنجلسی که همیشه عینک دودی می­زد و اتفاقا اصفهانی هم بود، کارش را شروع کرد. تیتراژ پایانی مجموعه تلویزیونی «پهلوانان نمی‌میرند» به آهنگسازی  بابک بیات فقید به شهرت رساندش. دکتر اصفهانی هیچ­وقت توی فهرست متهمین ردیف اول مقلدان خواننده­های آن­طرفی قرار نگرفت و خیلی زود مسیرش را تغییر داد.

مجتبی کبیری

آن­قدر قطعات مجتبی کبیری به صورت زیرزمینی و غیر مجاز دست به دست چرخید تا او بالاخره توانست برای آثارش، مجوز بگیرد. کبیری هم یکی دیگر از مقلدین وفاداری بود که سعی داشت همه چیز را از صدا گرفته تا شعر و سبک و... مطابق اصل اجرا کند؛ آن هم در روزهای اوج خواننده اصلی (سیاوش قمیشی) و در حالی­ که کتاب اشعار خواننده اصلی با مجوز رسمی‌ ارشاد _ هنوز مهر کتاب خشک نشده بود_ در بازارهای کتاب تهران منتشر شده بود! به هر حال کبیری با استفاده از همین تقلیدها بود که توانست مشهور شود. البته اگر از شما بپرسند که اسم یک قطعه از این خواننده را بگویید، بعید به نظر می‌رسد که حضور ذهن داشته باشید!

حسن پیغان

در روزهایی که تقلید از خوانندگان درجه یک لس‌آنجلسی، سوژه­ای داغ بود، تقلید از شهرام کاشانی همه را شوکه کرد. حسن پیغان با خواندن ترانه «نازی همدم من» همه را انگشت به دهان گذاشت و به «حسن k» مشهور شد! انصافا در این میان، «حسن k» دیگر نوبر بود!

 

نسل دوم: تقلیدهای هوشمندانه

چند سالی از فراموش شدنِ مقلدانی مثل مجتبی کبیری، قاسم افشار، خشایار اعتمادی و حسن k می­گذشت و همه­چیز به حالت عادی خودش برگشته بود و کسی از کسی تقلید نمی­کرد و یا اگر هم می­کرد، تقش­اش را در نمی­آورد که ناگهان سر و کله نسل جدیدی از خواننده­ها پیدا شد. خواننده­هایی که به رسم پاپ­استارهای قبل از خود، تقلید می­کردند و کک­شان هم نمی­گزید! حمید عسکری، احسان خواجه­امیری، محسن چاووشی و... از خواننده­هایی بودند که این دوره ظهور کردند. تفاوت این خواننده­ها با دوره اولی­ها _ دوره اولی­ها با کمال صداقت همه­چیز را کپی­برداری می­کردند و هیچ خلاقیتی در دزدی­شان، وجود نداشت _ در این بود که کمی خلاقیت به خرج ­می­دادند. همین خلاقیت و ظرافت در دزدی، باعث شد تا هیچ کدام­شان _ به هیچ وجه _ زیر بار این اتهامات نروند و خودشان را از هر گونه ابهام و سوءظنی، مبرا بدانند. سرگذشت چند گل­دُرشت­شان را با هم بخوانیم...

حمید عسکری

حمید عسکری _ به طرز فجیعی _ مثل شادمهر عقیلی می‌خواند و خودش معتقد بود که فقط صدای­اش شبیه به آن خواننده است و هیچ علاقه­ای به او ندارد! عسکری معتقد بود که صدای خیلی‌ها شبیه به یک­دیگر است و این یک نعمت خدادای است! بعد از گذشت چندین سال، عسکری هم­چنان کنسرت می‌دهد، آلبوم منتشر می‌کند، مصاحبه می‌کند و طرفدار هم دارد. به هر حال شادمهر عقیلی اگر دلش می‌خواست این اتفاق‌ها نیفتد و کسی جای­اش را تصاحب نکند، باید همین­جا می­ماند!

یاور اقتداری

یاور اقتداری یک خواننده تلویزیونی بود  زیاد شناخته شده نیست. او در بُرهه‌ای از تاریخ، یک­شب در میان توی برنامه‌های مختلف تلویزیونی، حضور پیدا می‌کرد و قطعات ثابتی را اجرا... با این که خشایار اعتمادی قبل از او کارهای داریوش اقبالی را تقلید کرده بود اما، اقتداری هم کم نیاورد و اقبالی را به عنوان منبع الهام خود انتخاب کرد. بگذریم...

احسان خواجه­امیری

پسر ایرج باشی و تقلید کنی؟! این دیگر خیلی نامردی است! هرچند احسان خواجه­امیری زیر بار چنین چیزی نرفته و نمی­رود و نخواهد هم رفت اما _ چه برود چه نرود _ او یکی از متهمین به تقلید _ تقلید زیر پوستی _ از محمد اصفهانی است. عده­ای معتقدند که سبکِ اجرا و حتی انتخاب اشعار او به محمد اصفهانی شبیه است. او حتی سعی می‌کند مثل اصفهانی هر از گاهی در قطعات­اش چَه­چَهه هم بزند تا ادای دینی هم به پدرش کرده باشد. به هر حال احسان­جانِ خواجه­امیری برای خودش حسابی برو و بیا دارد و توی کنسرت­های­اش، کلی سر و دست شکسته می­شود.

محسن چاوشی

عده­ای معتقدند که محسن چاوشی خواننده بسیار خوبی است. عده­ای هم می­گویند: چرا چاوشی کنسرت برگزار نمی­کند؟ لابد صدای­اش کامپیوتری است! از نظرهای مخاطبان که فاکتور بگیریم؛ چاوشی با اجرای ترانه‌های فیلم «سنتوری» به شهرتی رسید که خودش هم، فکرش را نمی­کرد. با این حال، خیلی‌ها او را یکی از مقلدین سیاوش قمیشی می‌دانند و سبک و سیاق­اش را ادامه راه این خواننده لس‌آنجلسی... تنها دفاعیه­ای که برای تقلید چاوشی از خواننده لس­آنجلسی مورد نظر وجود دارد، این است: اگر چاووشی خواننده مقلدی هم باشد، هرگز این تقلید را به سبک مجتبی کبیریِ بی­خلاقیت، انجام نداده است. چاوشی ترانه­سرایی را بلد بود و آهنگ­سازی را نیز هم... در تِم و سبک آثارش تفاوتی با دیگر خواننده­های هم­دوره­اش، نمایان است و تمام این­ها نشان از این دارد که چاوشی از مقلدین خوب این روزگار است!

 

پرونده ی پاپ استارها - III

چند سوال از فریدون شهبازیان؛ آهنگ­ساز کهن ه­کار  

هدف ما این نبود!

 

س.ع.ی.د

 

او در کنار علی معلم، مسئول شورای نظارت بر احیای موسیقی پاپ در صدا و سیما بود و در رونق یافتن موسیقی پاپ در اوایل دوران اصلاحات، نقش مهمی را ایفا کرد. شهبازیان خیلی زود از سمت خود کناره­گیری کرد و جریانی که یکی از پایه­گذاران­اش بود را به حال خود رها کرد و بعدتر حتی به یکی از منتقدان سرسخت­اش هم، تبدیل شد.  

در مورد موسیقی پاپ کشورمان صحبت کنید.

نمی­دانم باید در مورد چه چیزی حرف بزنم! موسیقی پاپ که نابود شده و چیزی از آن باقی نمانده است. در ابتدا هدف ماف این نبود و به دننبال موسیقی پاپ خوب بودیم.

پاپِ خوب؟

بله؛ موسیقی­ای که از ملودی خوب و شعر خوب، بهره می­برد. نه موسیقی­ای که هدف­اش کشاندن مردم به سالن برگزاری کنسرت و خالی کردن جیب­شان باشد. متاسفانه فضایِ موسیقیِ پاپِ کشورِ ما بیمار است.

بیشتر توضیح بدهید.

وقتی خواننده­های معمولی، سمبل می­شوند و مردم از مرتضی پاشایی، بت می­سازند و او را اسطوره می­دانند؛ دیگر چه حرفی برای گفتن باقی می­ماند؟! این­ها نشانه­هایی است از فضای بیمار موسیقی پاپ کشورمان!

 

 

کیوان ساکت؛ نوازنده، نویسنده و استاد دانشگاه

هرکسی گو دور ماند از اصل خویش...

کیوان ساکت تار می­زند، سه­تار می­زند، با بزرگان هم­نوازی می­کند، موسیقی تدریس می­کند، کتاب بیرون می­دهد و خلاصه در هر چیزی که به موسیقی ربط داشته باشد، می­توان ردی از این هنرمند خسته­گی ناپذیر را مشاهده کرد. 

 

تعریف­تان از موسیقی لس­آنجلسی چیست؟

موسیقی لس­آنجلسی در حقیقت ادامه موسیقی­ای بود که تا قبل از انقلاب _ توی ایران _ توسط خواننده­های ایرانی، اجرا می­شد. با کوچ کردن آن­ها به خارج از کشور، موسیقی پاپ در ایران از بین رفت و البته دلایل سیاسی و محدودیت­های فرهنگی هم باعث شد تا سال­های پس از انقلاب، این موسیقی در کشور شکل نگیرد.

دلیل تقلید خواننده­های داخلی _ پس از انقلاب _ از لس­آنجلسی­ها، چه بود؟

بعد از انقلاب، موسیقی پاپ به یک­باره شکل گرفت و خواننده­ها ناچار بودند از نمونه­های لس­آنجلسی تقلید کنند. آن­ها باید برای شروع از یک چیزی الهام می­گرفتند و فکر کردند که چه جایی بهتر از لس­آنجلس! موسیقی لس­آنجلسی با ساختاری _ ساختاری که در دل مردم نشسته بود _ که داشت و محبوبیت­اش در بین مردم با تقلید خواننده­های ایرانی، مواجه شد.

علت درخواست خواننده­های لس­آنجلسی برای بازگشت به کشورشان چیست؟

مولانا می­گوید: «هرکسی مو دور ماند از اصل خویش روزگاری بازجوید وصل خویش»

کاملا طبیعی است که دوست دارند به وطن­شان بازگردند؛ جایی که روزگاری در آن، جوانی­شان را گذرانده­اند و به آن تعلق خاطر دارند.

ورود احتمالی­شان به ایران، چه تاثیری بر فضای موسیقی پاپ کشور خواهد داشت؟ 

یقینا تاثیر بسزایی خواهد داشت و رقابت شدیدی بین خواننده­های جدید­الورود و کسانی که در بازار موسیقی پاپ کار می­کنند، به وجود می­آید. البته آ­ن­ها زمانی به ایران بازمی­گردند که شرایط مهیا شود.

چه چیزی شرایط را مهیا می­کند؟

زمانی که نگاه دولتمردان به موسیقی عوض شود. ما با تفکر دوگانه مسئولین روبه­رو هستیم.  از طرفی با موسیقی و برگزاری کنسرت مخالف می­شود و می­گویند: «گردن مخاطب را باید زد» و از طرفی هم به خواننده­های لس­آنجلسی چراغ سبز نشان داده می­شود. باید منتظر بود و نظار­ه­گر...

 

 

پیروز ارجمند؛ مدیر کل سابق دفتر امور موسیقی وزارت ارشاد

مخالف شدید سانسور ژانر هستم

 

پیروز ارجمند لیسانس موسیقی را از دانشگاه هنرهای زیبا، فوق لیسانس پژوهش هنر را از دانشگاه هنر و دکترای اتنوموزیکولوژی خود را از دانشگاه مالایای مالزی دریافت کرد. او در تیرماه امسال از سمت خود استعفا کرد.

چرا استعفا دادید؟

به دلیل مشغله­های شخصی... (می­خندد)

دلیل واقعی­اش چه بود؟

راستش محدودیت اختیاراتم با مسئولیت­های­ام، همسانی نداشت.

چرا خواننده­های داخلی از لس­آنجلسی­ها تقلید می­کنند؟

در ابتدا ما نمونه وطنی­ای نداشتیم که بتواند حرف تازه­ای در موسیقی پاپ بزند و همه­چیز کپی­برداری بود؛ بعد از گذشت یک دهه، جریان کپی­برداری از بین رفت و نمونه­های داخلی روی کار آمدند که راه­شان از آن­طرفی­ها جدا بود. البته این بحث کمی کلی است...

خب؛ در ترانه­سرایی وضعیت چگونه است؟

متاسفانه جریان ترانه­سرایی توی ایران عقب­گرد داشته است و خواننده­های داخلی تحت تاثیر لس­آنجلسی­ها، پیش رفته­اند.

در آهنگ­سرایی چطور؟

در بخش آهنگ­سازی ما صادر کننده­ایم. لس­آنجلسی­ها تحت تاثیر آهنگ­سازهای داخلی قرار دارند و به جرات می­توان گفت که موسیقی  بیشتر کارهای آن­طرفی توی ایران ساخته می­شود. در این زمینه ما به یک زیان خاص رسیده­ایم.

با این حال چرا ما شاهد جریان کپی­برداری خواننده­های داخلی از لس­آنجلسی­ها هستیم؟

راستش خواننده­هایی که قبل از انقلاب هم در ایران حضور داشتند، خوب می­خواندند و در انتخاب ملودی و ترانه، وسواس زیادی به خرج می­دادند. این دلایل باعث می­شد تا خواننده­های جوان از آن­ها تقلید کنند.

 

نسل جدید خواننده­های لس­آنجلسی چطور؟

نسل جدید لس­آنجلسی­ها به هیچ­وجه قابل مقایسه با نسل گذشته­شان نیستند و روح موسیقی ایرانی در کارهای­شان، وجود ندارد. حتی بسیاری از آن­ها فارسی را به خوبی بلد نیستند و با ادا می­خوانند.

جمع­بندی...

راستش مشکل اصلی من با سانسور ژانر­های مختلف موسیقی است. موسیقی، شاخه­های مختلفی مثل پاپ، راک، بلوز، کانتری و... دارد. باید تمام این ژانر­ها را قبول کنیم و بپذریم. مقابله با این سبک­ها، کاری را از پیش نمی­برد؛ ممکن است با سلایق ما جور در نیاید اما نمی­توان منکر آن­ها شد. به جای مقابله با آن، باید تبدیل­شان کرد به محصولی که با فرهنگ­مان، مطابقت داشته باشد.

 

 

محسن رجب­پور؛ مدیر شرکت «ترانه­های شرقی»

ای کاش مرزها برداشته شود

 

 

محسن رجب­پور اولین کسی است که برای خواننده­های داخلی، تورهای کنسرت خارج از کشور برگزار کرد. او پاپ­استارهای داخلی را به آمریکا برد و جلوی چشم تمام خواننده­ها لس­آنجلسی­، برا­شان کنسرت برگزار کرد. همین اتفاق باعث شد تا کمپین­های در آمریکا بر ضد او به راه بیفتد _ ایرانی­های آن­جا حسابی از خجالت مهمان­های ایرانی­شان درآمدند _ و مزاحمت­های برای­شان به وجود بیاورند.

با حضور خواننده­های لس­آنجلسی در ایران موافقید؟

بله.

چرا؟

یک باور غلط به وجود آمده که همه فکر می­کنند خواننده­های لس­آنجلسی، تافته جدا بافته­ای هستند. در حالی که این­جوری نیست و به جز تعداد انشگت­شماری از این خواننده­گان _ با حفظ احترام برای چند نفری که هنرمند هستند _ ، بقیه حرفی برای گفتن ندارند.

این اتفاق را به لحاظ اقتصادی چگونه تحلیل می­کنید؟

مردم کشور ما برای رفتن به کنسرت آن­طرفی­­ها، حداقل یک میلیون تومان هزینه می­کنند اما این یک واقعیت است که کارهای ایرانی _ کارهایی که در ایران ساخته می­شوند _ قوی­تر است. امیدوارم روزی شاهد حضور آن­ها _ در ایران _ و برپایی کنسرت­های­شان باشیم تا بر همه مردم  آشکار شود که این تفکر (تفکر برتری آن­طرفی­ها)، غلط است.

برگزاری کنسرت در آمریکا، چطور بود؟

همه­چیز به خوبی پیش رفت و استقبال فوق­العاده­ای از خواننده­های وطنی شد. همین استقبال و شور مردم برای دیدن کنسرت، نشان از موفقیت خواننده­های داخلی دارد.

با مزاحمت­هایی هم مواجه بودید...

بله متاسفانه! بر علیه ما کمپینی به راه انداختند و از هیچ تلاشی هم برای اذیت و آزار ما کوتاهی نکردند. در شهرهایی که نفوذ ایرانی­ها _ ایرانی­های یهودی ­_ بیشتر بود حتی سالن تمرین را از ما گرفتند.

حرف پایانی...

این مرز باید برداشته شود تا معیار مقایسه، هنر باشد نه مسافت! چرا باید هنرمند دسته چندمی از لس­آنجلس به کشورهای اطراف ایران بیاید و مردم ایران برای دیدن­اش، چند میلیون تومان هزینه کنند؟ جز فقر فرهنگی، چه دلیل دیگری دارد؟ مخالفت با ورود خواننده­های لس­آنجلسی به ایران _ از روز اول _ اشتباه بود.

 

 

روایتی از موسیقی مردمانی که در حاشیه خلیج فارس زندگی می­کنند

روایتی از موسیقی مردمانی که در حاشیه خلیج فارس زندگی می­کنند

 

خالو، ممنون که آدم حساب­مان کردی!

 

س.ع.ی.د

 

برای لذت بردن از موسیقیِ مردمِ سواحلِ خلیج فارس، کافی­ست عکس­العمل غیر ارادی­تان را در مواجهه با آن، به یاد بیاورید. صدای نی­انبان و رقصِ عجیبِ هم­زمانِ نوازنده­اش، چنان انرژی­ای بهتان می­دهد که ناخودآگاه شروع به تکان خوردن می­کنید و اگر حواس­تان جمع نباشد، اطرافی­های­تان را یک قِر درست و حسابی، مهمان می­کنید! این در حالی است که روی دیگر همین موسیقی، به شدت غم­گین است. پتانسیل بالای نهفته در موسیقی جنوبی­ها، گنجینه­ای است که از دلِ مردم­اش، بیرون آمده و در گذر سال­ها، نسل به نسل و سینه به سینه گشته و امروز برای ما به جا مانده است... در این پرونده به سنت­هایِ متفاوتِ موسیقیاییِ جنوبی­ها، اجرای زنده فولکر قدیمی بندرعباسی و حاشیه­ای از رونمایی یک آلبوم موسیقی تقریبا فولک به همراه چند گفت­وگو، پرداخته­ایم. همچنین یادی کرده­ایم از ابراهیم منصفی، هنرمند بزرگ جنوب ایران که زندگی­اش هم، مانند کارهای­اش تلخ بود...   

 

 

مراسم با صدای خسته پیرمردی بندری، شروع می­شود. خالو قنبر از بزرگان موسیقی فولک جنوب است که به اصرار بچه­های گروه داماهی، حاضر شده تا تهران بیاید و در این برنامه شرکت کند. دو قطعه را اجرا می­کند و از روی صحنه می­رود... دارا دارایی، حرف­های­اش را این­گونه آغاز می­کند: «خالو، مرسی که آدم حساب­مان کردی!» قطعاتی از آلبوم، اجرا می­شوند و جوان­های حاضر، حسابی کیفور... سعی می­کنم خالو را پیدا کنم اما، فایده­ای ندارد. انگار آب شده و رفته توی استیج! جمعیت را به هر بدبختی که هست، کنار می­زنم و می­روم پشت جمعیت... بالاخره خالو قنبر را می­بینم که گوشه­ای نشسته و سیگار می­کشد؛ پیرمردی نابینا و کوتاه قامت که استاد نواختن ساز جفتی* است. کنارش می­نشینم و پس از احول­پرسی...

خالو، چرا مردم به موسیقی جنوب، علاقه­مند هستند؟

موسیقی جنوب، ضرب بالایی دارد و در مراسم­هایِ شادِ تمامِ مردمِ ایران، از آن استفاده می­شود. از طرفی دیگر همین موسیقی، چنان غمی را در دل شنونده­اش، زنده می­کند که کمتر موسیقی­ای، توانایی این کار را دارد.

(شروع می­کند به خواندن یک لالایی غمگین؛ لالایی­ای که مادران جنوبی کنار گهواره بچه­های­شان می­خوانند)

در مناطق جنوبی ایران، موسیقی با زندگی مردم گِره خورده است...

به من نگاه می­کند و می­گوید: تا حالا، اسم موسیقی درمانی را شنیده­ای؟

کمی در مورد «مراسم زار» می­دانم...

مردم جنوب از قدیم در معرض بادها بوده­اند. باد زار، نوبان، مشایخ و جن­ها، همه و همه باعث شده­اند تا مردم حاشیه خلیج فارس با موسیقی رابطه بیشتری داشته باشند. کاربرد موسیقی برای مردم جنوب، فراتر از دیگر مناطق است.

خودتان در مراسم «اهل هوا» شرکت داشته­اید؟

سال­ها قبل این کار را می­کردم. در حال حاضر پسرم در مراسم­های زار، دهل می­زند.

جوانی می­آید و از خالو درخواست می­کند تا آلبومی را که خریداری کرده، امضا کند. خودکاری به دستش می­دهم و از او می­خواهم دفترچه من را هم امضا کند. صادقانه­ترین امضایی که به عمرم دیده­ام... جوان سی­دی به­دست در همین لحظه می­گوید: «خالو آدم بزرگی است؛ یک رهبر ارکستر فرانسوی وقتی آهنگ خالو را می­شنود، آن­قدر تحت تاثیر قرار می­گیرد که آن را در یکی از اجراهای ارکستر سمفونی در پاریس، اجرا می­کند!» به خالو قنبر نگاه می­کنم و هنوز حرفی نزده­ام که با لبخند و تکان دادن سر، حرف جوان را تایید می­کند... در همین لحظه یکی از اعضای گروه او را برای همکاری در قطعه بعدی به روی صحنه، دعوت می­کند...

*مراسم زار  

یکی از مراسم­های بسیار عجیب در جنوب ایران، مراسم «زار» است. مراسمی که آداب و رسوم مخصوص به خودش را دارد و برای افرادی که جن در وجوشان رفته است، برپا می­شود و موسیقی در آن، نقش پررنگی را ایفا می­کند. جنوبی­ها معتقدند که وقتی زار وارد تن کسی می­شود، او را مریض و بد جان می­کند و  هیچ طبیب و درمانی برایش کارگر نیست. زار به صورت یک جن، وارد بدن شخص مبتلا می­شود. بنابراین به هر ترتیبی که شده باید جن را از تن بیمار بیرون کرد. این همان مراسمی است که برای خلاص کردن یک آدم از شر یک جن، ترتیب می­دهند. وقتی بابا (کسی که در طول مراسم با جن حرف می­زند و مجبورش می­کند تا کالبد فرد را رها کند) احتمال بدهد که شخص مبتلای یکی از زارها شده، او را مدت هفت روز در حجاب و دور از چشم دیگران نگه می­دارد. برای این منظور اغلب مریض را در یک کپر خالی، کنار دریا و دور از چشم دیگران نگهداری می­کند و تنها خودش مواظب وی است. بابا با خیزران جن را تهدید می­کند که از بدن وی خارج شود و ضربه­هایی که به تن بیمار می­زند، جن با جیغ و ناراحتی زیاد، تن بیمار را رها کرده و فرار می­کند. بعد از فرار جن، تنها باد زار در کله بیمار است و برای زیر کردن زار، سفره و بساط و بازی و آواز و نذر و نیاز لازم است و همچنین خون و قربانی. در مجلس زار، شخص مبتلا را کنار بابا می­نشانند. بعد از یک مدت بازی مبتلای زار آرام آرام تکان می­خورد و معلوم می­شود که باد در بدنش به حرکت درآمده است. ابتدا شخص مبتلا شروع به لرزیدن می­کند و به تدریج تکان­ها زیاد­تر شده، از شانه­ها به تمام بدن سرایت می­کند و بازی وقتی به اوج می­رسد که کله شخص مبتلا کاملا پایین آمده و در ضمن تکان­های شدید از ظرف خونی که در برابرش هست بخورد. در این موقع صدای دُهل­ها بیشتر اوج گرفته و آوازها بلندتر می­شود. در این موقع علاوه بر شخص مبتلا، زار داخل کله عده زیادی هم طلوع می­کند و همه در حال سر جنبانیدن از خود بی­خود شده نعش می­کنند. شخص حال خود را نمی­فهمد، در این میان فقط بابا می­تواند با زار به زبان خودش صحبت کند. بابا همیشه از زار می­پرسد که اهل کجاست و اسمش چی هست، برای چه این زن یا مرد بدبخت را اسیر کرده. زار به زبان خودش جواب می­دهد که اهل کجاست و اسمش چی هست و چرا آن فرد را مرکب خود ساخته. البته تمام این حرف­ها با صدای تغییر یافته­ای از دهان مریض خارج می­شود...! مستندهای زیادی از این مراسم عجیب، ساخته شده است که در این میان می­توان به مستند «بادجن» و فیلم «کشتی یونانی» ساخته ناصر تقوایی، اشاره کرد. غلامحسین ساعدی هم، کتابی به نام «اهل هوا» نوشته است و به­ طور مفصل به این رسم ساحل­نشین­های جنوب ایران پرداخته است.

آهنگ که تمام می­شود، دوباره محل اجرا را ترک می­کند و به همان جایی که در ابتدا نشسته بود، برمی­گردد. مشخص است که به شلوغی و این­چنین فضاهایی عادت ندارد و ترجیح می­دهد از نگاه­هایِ دوربین­هایِ جماعت موبایل به­دست، دور بماند! از موقعیت استفاده می­کنم و بقیه سوال­های­ام را از خالو می­پرسم...

_ یک مثال کاربردی دیگر از موسیقی در جنوب، بزنید.

_ ساز زدن­ ماهی­گیرها روی دریا... صدای موسیقی به منظم پارو زدن ملوان­ها، کمک می­کند و از طرفی باعث لذت بردن از دریانوردی و کار روی دریا می­شود.

_ قبلا هم با خواننده معروفی همکاری داشته­اید؟

_ معمولا این کار را نمی­کنم اما، چند سال قبل با رضا صادقی هم­کاری کردم. همان ترانه­ای که بعدها در ارکستر فرانسه، اجرا شد!

_ می­توانید آن را بخوانید؟

_ (خالو به آرامی این ترانه جنوبی را با صدای خسته و خش­دار می­خواند)

کوکوکو تو چرا نالی شو و روز

برادر باخته­ایی یا خویش دلسوز

نه برادر باختم و نه خویش دلسوز

من از شانس کجم نالم شو و روز

_ خالو، ابراهیم منصفی را می­شناسید؟

_ رامی (لقب ابراهیم منصفی در جنوب) را همه می­شناسند. بسیاری از جوان­های جنوبی با کارهای رامی به موسیقی فولک خوزستان، علاقه­مند شدند. او یکی از بزرگ­ترین هنرمندان هرمزگان است که سرگذشت بسیار غم­انگیزی داشت.

_ کمی در مورد او صحبت کنید.

_ خب؛ ابراهیم کودکی سختی داشت. او بدون پدر و مادر، بزرگ شد، چند ازدواج ناموفق داشت و با از دست دادنِ تنها پسرش _ سینا توی چاه افتاد و مُرد _ تا آستانه فروپاشی رفت!

_ ...و به زندگی­اش پایان داد!؟

_ رامی خودش را نکُشت! این حرف درست نیست و دروغ است. او پس از اتفاق­های تلخی که برایش افتاد در مواد مخدر غرق شد و آخر هم، مواد زندگی­اش را گرفت!

خالو پُک محکمی به سیگارش می­زند و در افکارش غرق می­شود...

ابراهیم منصفی فقید حاصل ازدواج کوتاه مردی آوازه­خوان و با دختری عاشق و سر به هوا بود. خودش می­گوید: من، زاده عشقِ زنی هستم به مردی که با آوازش او را جادو کرده بود! او که با پدربزرگ و مادر بزرگش زندگی می­کرد از نوجوانی به سمت هنر کشیده شد. اجرای تعزیه در دوران دبیرستان، باعث ورود منصفی به دنیای تیاتر شد. از آن­جایی که شعر و ترانه دغدغه اصلی او بود به سمت ادبیات سوق پیدا کرد و خیلی زود اولین مجموعه شعرش را منتشر کرد و البته کمی بعدتر از انتشار آن مجموعه، ابراز پشیمانی کرد. رامی در کنار تمام این فعالیت­های­اش، گیتار هم می­زد و شعرهای خودش را می­خواند. ریشه­های فرهنگی مردم حاشیه خلیج فارس به همراه لهجه شیرین جنوبی در تمام کارهای او دیده می­شود. او بر خلاف فولکرهای اصیل که امانت­دار فرهنگ گذشته­گان­شان هستند، شروع به خلق آثاری کرد که بر پایه محکم فرهنگ­ جنوب، استوار شده بودند. منصفی ترانه­های جنوبی را با گیتار اجرا می­کرد، شعرهای­اش را با حال و هوای فرهنگ مردم­اش می­نوشت، ترانه­های­اش را با لهجه­ می­خواند و... رامی هنر و موسیقی جنوب را به خوبی درک کرده بود و با توجه به شناخت دقیقش از آن و خلاقیتی که داشت، حرف تازه­ای را می­زد. حرف­هایی که پس از گذشت چند دهه، هم­چنان تازه و متفاوت، باقی مانده است... 

اجرای یک قطعه شاد جنوبی، کافی است تا تمام جوان­های حاضر در محوطه با جان و دل، گروه را همراهی کنند و  برای دقایقی فضایی شاد و صمیمی، شکل بگیرد. اجرا با همان قطعه شاد، تمام می­شود تا سیل جمعیت و دوربین به­دستان به سوی خالو، جاری شوند...  

پس از گپ­وگفت با خالو قنبر، متوجه شدم که خالو هم، مثل _ تقریبا _ تمام فولکرهای هر جایی از ایران، موسیقی را کاملا تجربی یاد گرفته است. جالب است که بدانید خالو، سواد ندارد اما، ترانه­هایی را می­خواند که خیلی­ها حتی معنی بعضی از کلمه­های­اش را نمی­دانند! او میراثی را که پیشینیان­اش برای او باقی گذاشته­اند به نسل بعدی خود منتقل می­کند. کاری که مردم ایران­زمین، سال­های سال در قبال «شاهنامه» فردوسی انجام دادند! موزیسین­های فولک نیز همین وظیفه را دارند؛ آن­ها مسئولیت حفظ موسیقی­ای را دارند که ریشه در تاریخ منطقه­شان دارد و با توجه به جغرافیا و فرهنگ مردم­شان به وجود آمده است. 

روی استیج پُر شده است از آدم­های شیک­پوشی که هر کدام برای آمدن­شان، دلیلی دارند: عده­ای برای بغل کردن خواننده­های گروه آمده­اند، عده­ای برای امضای پوستر نصب شده... عده­ای برای عکس انداختن... و عده­ای هم بدون توجه به چیزی، دور هم جمع شده­اند و با هم حرف می­زنند. جمعیت را به زور کنار می­زنم و به سمت دارا دارایی می­روم. همان­طور که گیتارش را در کاور می­گذارد، خودم را معرفی می­کنم و...

_ اجرا چطور بود؟

_ خیلی خوب بود؛ از چیزی که فکر می­کردم بهتر برگزار شد و حضور خالو به اجرای ما رنگ و بوی دیگری داد. البته استقبال مردم هم در این فضای کوچک فوق­العاده بود.

_ از هفته موسیقی تلفیقی که زمستان سال قبل برگزار شد تا امروز، مشغول کار روی آلبوم بودید؟

_ در سالی که گذشت، تمام تمرکز ما روی خورده­کاری­های آلبوم بود. ضبط تمام شده بود و درگیر پروسه میکس و ادیت­کاری نهایی آلبوم بودیم.

_ در مورد فضای آلبوم صحبت کنید.

_ در واقع آلبوم داماهی شکل جدی شده­ای از یک سری بازی­های بی­تکلف و ساز زدن همراه با رضا است. رضا ملودی­ها و شعرهای فولک جنوب را به خوبی می­شناسد. همین اتفاق باعث شد تا یک بخش آلبوم، شامل قطعه­های فولک  هرمزگان باشد. البته این تمام ماجرا نیست و قسمت دوم آلبوم داماهی به قطعه­هایی تعلق دارد که حاصل تجریبیات شخصی من است. قطعه­هایی تحت تاثیر موسیقی جز، بلوز و راک...

_ چقدر موسیقی فولک را می­شناسید؟

_ زیاد نمی­شناسم! شناخت رضا و ابراهیم از موسیقی نواحی به من  این اعتماد به نفس را می­داد که بتوانم با تکیه به تجربه آن­ها به این حوزه ورود کنم.

_ نظرت در مورد موسیقی جنوب چه است؟

_ به نظرم، موسیقی جنوب ترکیبی از ریتم و ملودی­های قوی­ای است که در طول زمان با روح و انرژی مردم جنوب، آمیخته شده است.

_ تجربه همکاری با فولکر جنوبی، چطور بود؟

_ فوق­العاده بود! به واسطه رضا با خالو قنبر آشنا شدیم. رضا از خالو درخواست کرد که در آلبوم، ما را یاری دهد که خوشبختانه ایشان پذیرفت. صادقانه بگویم که وقتی کارهای­ خالو را شنیدم، قلبم برای­اش تپید!

_ اثری از هنرمندان دیگر جنوبی هم در آلبوم­تان هست؟

_ بله؛ از چندین شعر و ملودی حسین منصفی در کارهای­مان استفاده کردیم.

_ چرا؟

_ خب منصفی تاثیر انکارناپذیری در موسیقی مدرن جنوب دارد و شاید بتوان نسل­های بعد از او را ادامه دهنده راهش دانست...

در همین لحظه چراغ­ها خاموش می­شود و گفت­وگوی ما هم به پایان می­رسد. استیج را ترک می­کنم و از میان جمعیتی که هم­چنان حضور دارند _ آن­ها هیچ ری­اکشنی نسبت به قطع برق و خاموشی و اعلام پایان برنامه، نشان نمی­دهند _ و انگار نه انگار که برگزار کننده­ها گلوی­شان را جر دادند که: «آقا خواهش می­کنیم؛ مراسم تمام شده است!»، رد می­شوم و از آن­جا می­زنم بیرون...

 

  

در آخر بد نیست نظر چند تن از آدم­های شناخته شده را در مورد ابراهیم منصفی فقید، بدانید.

 

 

آیدا سرکیسیان

همسر احمد شاملو معتقد است: «رامی آغازگر دوره جدیدی از شعر در جنوب است که بی‌شک هم ریشه در فرهنگ بومی و هم گرایش به شعر مدرن دارد. چهره­ای واقعا ناب و ظریف که متاسفانه به علت فقر اقتصادی و فرهنگی در جنوب ایران، نتوانستند به جایگاهی که سزاوارش بود، برسند.»

 

منوچهر آتشی

این شاعر فقید بوشهری در مورد منصفی می­گوید: «در مراسمِ شاعرانِ نوپردازِ جوان که در سال ۴۶ خورشیدی در تهران برپا شد و در مجله «فردوسی» با عنوان گفت­وگو با شاعرانِ سرزمینِ آفتابِ داغ منتشر گردید، نثر پُررمق و ذهنیت خلاق منصفی درباره شعر و موسیقی هرمزگان، بسیار زیباتر و عمیق‌تر از دیگر شاعران حاضرِ هم­نسلِ من بود. او شاعری شوریده و عاشق بود که آدم‌ مجنونی مثل من را به خود جذب ‌کرد.»

 

علی باباچاهی

این شاعر جنوبی هم در مورد رامی می­گوید: «یکی از قوی­ترین جنبه­‌های هنریِ ابراهیم، ترانه‌های­اش است؛ آثاری که از احساسات عمیق انسانی برخوردار است. او شناخت زیادی از فرهنگ، مردم، خِرَد جمعی و خاطرات نهفته تاریخی ما داشت که این‌ها را به صورت خیلی نو، بیان کرد. هرمزگان را می‌شود در ترانه‌های او لمس کرد.»

 

 

 

*جفتی، دو ساز بادی چسبیده به هم است که در موسیقی جنوب، کابرد زیادی دارد.

*برگرفته از کتاب «اهل هوا»ی غلامحسین ساعدی

 

کُنشی پارتیزانی، همراه با شور و هیجان

کُنشی پارتیزانی، همراه با شور و هیجان

س.ع.ی.د

در این که موسیقی خیابانی، سُنت دیرینه ­ای است، شکی نیست، ولی پررنگ ­تر شدن این اجرای مستقیم در میان مردم، حاوی نکاتی مهمی است. از آن دسته موزیسین­ هایی که تحت پوشش و حمایت شهرداری هستند و به نوعی مقابله با تَکدی­گری است که بگذریم، حضور جوان­ ها در خیابان و اجرای موسیقی دلخواه­ شان، اتفاق مثبتی است. قدرت ریسک­ پذیری چند نوازنده جوان برای حضور در مرکز پر تنش خیابان، فارغ از تمام سانسورها و مجوزها، کُنشی اجتماعی است در مقابل فضای نیمه ­بسته موسیقی کشورمان. هنرمند برای خواسته­ های ­اش به فضای غیر قابل پیش­ بینیِ خیابان، قدم می ­گذارد و این همان کُنش است نسبت به فرهنگ اخته و کنترل شده عرصه موسیقی. فرهنگی که ترجیح ­اش هدایت و کنترل هنرمند در فضای شیک و خصوصی است. اجرای بی­ تاثیر و فاخر؛ فاقد از هرگونه سنتز... نوازنده­ خیابانی برای لحظاتی آدم ­های مرده و بی­ روح را بیدار می­ کند و تا برای دقایقی به "مردم" تبدیل شوند و از روزمرگی فرار کنند. اتفاقی که کم ­تر می ­افتد! این همان اجرایی است که شما از دیدن ناهماهنگی ­های ­اش نمی­رنجید زیرا ذات این اجرا هم­چون کُنشی پارتیزانی، دچار لغزش­ هایی است که حاصل شور و هیجان است. لحظه ­ای که دیوارهای بین هنرمند و مردم برداشته می ­شود و از دِلَش اجرایی واقعی بیرون می ­آید! از طرفی بسیاری از این نوازنده ­ها، دارای سوادِ تئوریک هستند و با استفاده از سازهای متفاوت که با اصوات شهر آمیخته شده، صوتی امروزی و واقعی را به نمایش می­ گذارد. نتیجه دنباله ­دار بودن این جریان، رها شدن آثار از قید و بندهاست. آزاد شدن اثر از قفس سانسور و نگاه ­های سلیقه­ ای و قرار گرفتن­ اش در آغوش مردم، بی ­واسطه!       

استیج واقعی اینجاست!

 

استیج واقعی اینجاست!

س.ع.ی.د

 

جلوی مرکزهای تجاری، تالارها و یا پیاده­روها، تنها یا گروهی ساز می­زنند. اگر کارشان را خوب بلد باشند که عده زیادی دورشان جمع می­شوند و معمولا کاور گیتارشان، پر است از اسکناس­هایی که تماشاگرها در ازای موسیقی‌شان، آن ­تو می­گذارند. بعضی­هاشان، عشقِ موسیقی داشته­اند و به ­خاطرش از شهرستان‌شان دل­کنده و کوچیده­اند به تهران؛ برای ساز زدن؛ کف خیابان...! رسمی قدیمی که از بزرگان موسیقی دنیا به جای مانده است. زمانی بی­بی­کینگ، سازش را برمی­داشت و می­رفت کنار خیابان می­نشست و... احتمالا گیتار عزیزش را می­گذاشته روی شکم گنده­اش و با آن دست­های جادویی و انگشتر طلا، مردم را با سیم­های لوسی، هاج­ و واج می­گذاشته...! به پیشینه این سنت با ارزش در کشور خودمان که نگاهی بیاندازیم، می­رسیم به فریدون فروغی! مردی که خیابان و مردم­اش را ترجیح می­داد به استیج...! از قدمت موسیقی خیابانی و موزیسین­های بزرگی که در خیابان­ ساز زدند، می­گذریم و می­رویم سراغ آدم­هایی که این­ روزها در خیابان­های پایتخت، ساز می­زنند... مهرداد مهدی، جلال منظوری­فرد، بردیا تقی­زاده، بچه­های گروه پلاک 60 و موسیو، کسانی هستند که پای حرف­ها و خاطره­های شنیدنی­شان از موسیقی در خیابان، نشستم.  

 

اکباتان

هر گوشه­ای از این شهر بزرگ، هر پارک، بوستان و هر جای دنجی، استیجی محله­ای و کوچک است؛ محلی برای  نوجوان­ها که معمولا دور هم جمع می­شوند و به قول خودشان: «رپ می­کنند!» معمولا پاتوق­شان، پر است از گرافیتی و نقاشی­های عجیب و غریبی که نشان از حرف­ها و اعتقادهاشان دارد! تصمیم گرفتم به شهرک اکباتان بروم؛ سراغ بچه­هایی که استیج خودشان را دارند و طرفدارهای­شان، دوست­ها و بچه­محله­ها­شان هستند. از ایستگاه ارم سبزِ مترو، می­زنم بیرون و از زیر پل می­روم سمت شهرک... فاز یک... پرس و جو از آدم­های شهرک اکباتان، می­رساندم به فاز سوم شهرک. جایی که به گفته بسیاری از اکباتانی­ها، پاتوق اصلی رپرهای شهرک است. حجم بتنی بزرگی که شبیه به یک موتورخانه است، جلویم سبز می­شود. دیوار شرقی­اش، شروع گرافیتی و راهنمای ورود به محوطه اصلی است. دنباله نقاشی­ها را می­گیرم و می­رسم به محل اجرای رپرهای اکباتان... شبه استیج­ گرافیتی شده‌شان هست، اما خبری از خودشان نیست! چند نفری که از آن­جا می­گذرند، اظهار بی­اطلاعی می­کنند، اما حرف­های یکی­دو نفر از اهالی آن­جا، مستندتر به نظر می­رسد. آن­ها می­گویند: «چند وقتی است که از ورود بچه­ها و جمع شدن­شان، جلوگیری می­کنند و حتی چندباری هم، آمده­اند و به­زور، بیرون­شان کرده­اند!» اولین انتخاب­ام برای گپ و گفت با بچه­هایی که در محوطه شهرک خودشان، اجرا می­کنند به بن­بست می­رسد!

 

استیج خالی

چند وقتی است که مسئول­های مرکز تجاری چهارسو، طبقه چهارم این مرکز فروش وسایل ارتباطی را در اختیار بچه­هایی گذاشته­اند که تا پیش از این در خیابان، ساز می­زدند. به گفته آن­ها، روزهای پنج‌شنبه، طبقه چهارم چهارسو، کاملا در اختیار موزیسین­هاست. فرصتی خوب و محترم از طرف مسئول­های مجتمع _ البته جدای از جنبه تبلیغاتی برای مجتمع و مغازه­های­اش _ که در اختیار موزیسین­ها قرار گرفته تا آن­ها ­بتوانند در کنار هم، برای مردم ساز بزنند و از طرفی، فضای خوبی هم برای رقابت، شکل بگیرد. پنج­شنبه عصر، هم­راه می­شود با آسمانی کدر و گرفته، وزش باد و هوایی پر از گرد و خاک، و البته بارشِ باران...! وارد مجتمع می­شوم و یک­راست می­روم، طبقه چهارم. سالنی سوت و کور... جز نگهبان و یک پیانوی سفید، هیچ­چیز دیگری در سالن نیست! هیچ­کدام از چیزهایی که در مورد مجتمع، روزهای پنجشنبه، موزیسین­های خیابانی و اجرای زنده، شنیده بودم، درست نبود و این بار هم به بن­بست رسیدم! نگهبان جلوی پله­برقی می­گوید: «روز سه­شنبه، چند نفر از وزرات ارشاد تشریف آوردند و به ما اعلام کردند: «دیگر حق ندارید در این مکان به هیچ احد الناسی، اجازه اجرا بدهید!» آن­ها مدعی شدند که هیچ موزیسینی بدون مجوز، حق اجرا ندارد!»

 

جلال منظوری فرد؛ آکاردئونیستی که رستوران های شمیرانات را قُرق کرده است!

جلال منظوری ­فرد؛ آکاردئونیستی که رستوران ­های شمیرانات را قُرُق کرده است!

 

 س.ع.ی.د

درست روزی که شماره­اش را می­گیرم و به سوال­هایی فکر می­کنم که قرار است از او بپرسم­شان، جلوی ساختمان مجله ظاهر می­شود! از در ساختمان می­زنم بیرون و می­رسم به کافه­ای که در هم­سایه­گی ما، واقع شده است. مردی با موهای جو گندمی و آکاردئون قرمز، جلوی در کافه ایستاده و سرش در تلفن همراه­اش است. صبر می­کنم تا کارش تمام شود. جلال منظوری­فرد یکی از نوازنده­های دوره­گرد قدیمی تهران است که تقریبا تمام رستوران­های اصطلاحا بالاشهر، صدای سازش را می­شناسند و دوست­اش دارند. او علاوه بر خیابان­ها و رستوران­ها، به همراه آکاردئون قرمزش در فیلم مسعود کیمیایی هم پرسه زده است! تنها نشانه­ای که از جلال منظ.وری­فرد دارم، آکاردئون قرمز و صدایی شبیه به ویگن فقید است. کارش که تمام می­شود، می­روم سراغ­اش و... 

چرا ساز آکاردئون...؟

سال­ها پیش، صدای آکاردئون را برای اولین بار شنیدم. شش یا هفت سال سن داشتم و طبیعتا چیزی از موسیقی نمی­دانستم، اما آن صدا، هنوز هم در خاطرم مانده است. البته باید بگویم که بعد از آن هم به سراغ آکاردئون نرفتم و آموختن موسیقی را با پیانو شروع کردم.

اما شما را به عنوان یک نوازنده آکاردئون می­شناسند.

درست است، اما این ساز در نیمه دوم زندگی­ من بود که به سمت­ام آمد. سال­های سال بود که پیانو نواختن را آموزش می­دادم. زمانی که در بهزیستی تهران با کودک­های این مرکز، روش استفاده از پیانو را تمرین می­کردم، آکاردئونیستی وارد بهزیستی شد و این شروع داستان ورود آکاردئون به زندگی من بود.

پس از آن چه اتفاقی افتاد؟

چند ماه اول را در کوچه­ها ساز می­زدم و تمرین می­کردم. زمانی که از کوچه­ای در محله گیشا می­گذشتم، مردم توی بالکن­های خانه­شان، جمع شدند و به صدای سازم گوش دادند. خانمی مسن از خانه بیرون آمد و کتابی را به من هدیه داد که اولش نوشته شده بود: «عشق الهی همیشه همراهت باشد» از آن موقع این عشق و انرژی با من است و در کارهایی که می­کنم، نمود دارد!

زندگی­تان را به دو نیمه تقسیم کردید. در مورد این مسئله بیشتر صحبت کنید.

نمیه اول زندگی من با موسیقی کلاسیک شروع شد. زمانی که پیانو را آموزش می­دادم، کنسرت­های زیادی به همراه هنرجوهایم برگزار می­کرد، اما کسی از من تشکر نمی­کرد! عشق الهی در نیمه دوم زندگی­ام در من. طلوع کرد. انگار که صدایی همیشه در گوشم می­پیچد که تو موجود خاصی هستی و باید به مردم شادی ببخشی! این حس را تا قبل از آن نداشتم. معتقدم که دنیا با اصوات، زیباتر است و این صدا است که می­تواند عکس زیبایی از دنیا به ما نشان دهد و تداعی­گر دنیای ابدی انسان­ها باشد. امیدوارم خداوند به من سلامتی بدهد تا بتوانم برای مردم ساز بزنم و به آن­ها، انرژی بدهم

صدای شما برای خیلی­ها، تداعی­کننده صدای ویگن فقید است.

تن صدایی که خدا در وجود من قرار داده استو توانستم به واسطه آن به خودم آرامش ببخشم و به مردم انرژی بدهم.      

چطور شد که در فیلم مسعود کیمیایی ظاهر شدید؟

«محاکمه در خیابان» تجربه­ جالبی بود. اولین بار بود که این کار را انجام می­دادم و همان­طور که انتظارش را داشتم، هم­راه بود با استرس و کمبود اعتماد به نفس که باعث شد تجربه خوبی برای­ام رقم نخورد! درمورد حضورم در این فیلم هم باید بگویم که در یکی از رستوران­های شهر ساز می­زدم که آقای کیمیایی آن­جا حضور داشت و از من خواست در فیلم­اش بازی کنم و من هم قبول کردم. دوست دارم باز هم این تجربه را تکرار کنم.

ددوست دارید که آلبوم منتشر کنید و با گروه­های معروف موسیقی، هم­کاری کنید؟

راستش من خودم را یک موزیسین کافه­ای می­دانم. دوست دارم همین مسیر را ادامه بدهم و در کنار مردم، ساز بزنم.   

گفت و گو با بچه های «پلاک 60» و موسیوی خالی بند!

بچه­ های «پلاک 60» و موسیو انوشیروان خان!

س.ع.ی.د

خیابان ونک یکی دیگر از مکان­هایی است که به شلوغ­ کاری ­هایِ نوازنده­ های دوره­ گرد عادت دارد. نوازنده ­های مختلفی که برای لحظاتی و یا شاید دقایقی، فضای خیابان را تغییر می ­دهند و حباب ­های مردمِ جدا از هم را یکی می­ کنند. پیاده­رو پر شده از عابرهایی که موبایل­ به ­دست، بچه ­های گروه «پلاک 60» را محاصره کرده­ اند. گروهی که هفت نوازنده دارد و کلی طرفدار که موبایل ب ه­دست، دوره­ شان کرد­ه­ اند و به کاور آهنگ­ های پاپ و نوستالژیکی که آن ­ها اجرا می ­کنند، گوش می ­دهند. چند متر بالاتر، اما پیرمردی نشسته و با گیتارش، ور می­ رود. پلاک 60 را با مردم تنها می­ گذارم و سراغ پیرمرد لاغری می­ روم که قرار است حرف­ های عجیبی بزند!

می­ گوید دو روز در هفته این جا ساز می ­زند و بقیه ساعت ­هایِ روزهایِ هفته ­اش را با تدریس در دانشگاه­ های مختلف تهران، پر می ­کند! زبان انگلیسی، روسی و فرانسه تدریس می­کند! البته یک روز در هفته هم به دانشگاه پزشکی می­رود؛ او دانشجوی رشته داروسازی هم هست. کنارش می­نشینم و خوب تماشی­اش می­کنم. آرام می­گوید: «مردم عاشق کارهای من هستند! همیشه به من می­گویند: « انوشیروان خان، کارهای پاپ این جوان­ها را دوست نداریم و عاشق موسیقی شما هستیم!» من ترانه­ های روسی و فرانسوی می ­خوانم!» دستی روی سیم­ های گیتارش می ­کشد؛ گیتاری که از دوست اروپایی­ اش هدیه گرفته است. با این­که صدای­ خسته­اش در شلوغیِ موسیقی ِبچه­هایِ پلاک 60 به سختی شنیده می­شود، اما شعری را یواش یواش زمزمه می­کند به اسم «چشمان سیاه» که به گفته خودش به زبان روسی است. تمام موهای سرش سفید شده و پوست چروک­اش نشان از سال­های زیادی دارد که موسیو پشت سر گذاشته، اما خودش معتقد است که اصلا شکسته و پیر نشده و فقط به خاطر ورزش است که لاغر شده است! البته پیش از این تصمیم گرفته که چاق بشود. می­گوید: «سختی­های زیادی را برای یادگیری زبان­های مختلف و تحصیل در دانش­گاه­های کشورهای اروپایی و آمریکا، متحمل شده­ام که شکسته­ام کرده است!» با قیافه­ای متعجب از همسایه بچه­های پلاک 60 جدا می­شوم و می­روم سمت اعضای گروه که در حال جمع کردن وسایل­شان هستند و جمعیت رهای­شان کرده است. موقعیت خوبی که بتوانم کمی با آن­ها راجع به موسیقی­شان و نگاه­شان به پدیده موسیقی خیابانی، صحبت کنم.  

در حین اجرا، بنری پشت سر اعضای گروه، نصب شده که پُر است از شعارهای اخلاقی مثل: آشغال نریزید، سیگار نکشید ، زمین پاک و... که به گفته خودشان، تلنگری به جامعه است. 

سعید نوازنده گیتار الکتریک، یک سالی است که به جمع بچه­ها پیوسته و تا قبل از این، تجربه موسیقی خیابانی را نداشته است. می­گوید که زمانی از اجرا در خیابان هراس داشته و از طرفی هم، بسیار خجالتی است و دوست ندارد هیچ­­یک از آشناهای­اش، او را در حال ساز زدن در خیابان ببیند.

علی­رضا نوازنده ساکسیفون گروه، معتقد است که برای این کار زحمت زیادی کشیده­ است. به گفته او «پلاک 60» سه روز از هفته را در خیابان برای مردم برنامه اجرا می­کند.

آریس جانس، درامر گروه است. می­گوید: «پیش از این موسیقی خیابانی را تجربه نکرده بودم و فقط برای یک گروه از بچه­های مسیحی، ساز می­زدم. ساز زدن در خیابان برایم مشکلی نسیت و از آن ابایی ندارم.» به گفته آریس، پایه­گذار گروه، نوازنده­ای به اسم بردیا بوده که از گروه جدا شده است! می­روم آن­طرف خیابان و یکی دیگر از بچه­ها که توی ماشین در حال استراحت است را گیر می­آورم. هادی فراهانی (خواننده گروه) متاهل است و این نکته را پدر و مادر همسرش نمی­دانند! البته او در کنار این­کار موسیقی را تدریس هم می­کند.

همان­طور که به ماشین­اش تکیه داده، می­گوید: «اگر از لحاظ مالی به عرش هم برسیم باز هم، هفته­ای یک بار این کار را می­کنیم و برای مردم ساز می­زنیم. خیلی از کنسرت­هایی که این روزها برگزار می­شود، فاقد کیفیت کافی است و حتی در برخی مواقع صدای خواننده هم پلی­بَک می­شود! تمام تلاش ما بر این است که مردم، صدای اکوستیک و طبیعی بشنوند، آن هم بدون پرداخت هزینه!

او این خاطره جالب را هم، تعریف کرد: «زمانی که قطعه­ای خاص را اجرا می­کردیم، خانم و آقایی که ظاهرا برای طلاق از یک­دیگر به دادگاه خانواده می­رفتند، بعد از شنیدن موزیک ما، اعلام کردند که با شنیدن این موزیک، یک فرصت دوباره به خودمان می­دهیم!»

هادی در مورد انوشیروان خان می­گوید: « ما اسمش را موسیو گذاشته­ایم. چندین سال است که او را می­شناسیم؛ موسیو آدمی است که در گذشته کشورهای خارجی را چرخیده و حتی اجرای فرانک سیناترا را از نزدیک دیده است ولی الان ادعای هم­خوانی با سیناترا در همان کنسرت را می­کند! حتی زمانی در توی تیم ملی شنای آلمان هم حضور داشته است! موسیو، آدم شیکی است که همیشه پاپیون می­­زند. من تمام حرف­های موسیو را باور کرده­ام و دوست­اش دارم.»

آخرین سوالی که از بچه­های گروه پلاک 60 می­پرسم، در مورد اسم گروه است. آیا به لحاظ اخلاقی، باید اسم گروه­تان را عوض می­کردید؟ 

علیرضا می­گوید: «پلاک 60 مثل یک کشتی است و اگر کسی قصد سوراخ کردنش را داشته باشد، باید از کشتی پیاده شود!»

هادی گفت­وگو را با این جمله تمام می­کند: «پلاک 60 مثل یک قطار در حال حرکت است و هرکس پیاده شود و یا سوار شود، قطار به راه خودش ادامه می­دهد.» ساعت از دوازده گذشته که از بچه­های پلاک 60 جدا می­شوم و راهم را می­کشم به سمت خانه!