پستراک؛ زمزمه‌ی وهم‌آلود دنیای ماشین
اعتراضی عریان به جریان موسیقی تجاری و پاپ‌استارهای مانکن
پستراک؛ زمزمه‌ی وهم‌آلود دنیای ماشین
فریدون فرزانه
روزگاری را سپری می‌کنیم که دَرَش، خبری از هنر اعتراضی و هنرمند معترض نیست. موسیقی هم از روزگار طلایی‌اش دور شده و تبدیل شده است به فشن‌شو و استیجی برای انواع اقسام مدل‌ها و مانکن‌هایی که همه‌چیز، همه‌چیز، همه‌چیز دارند، جُز هنر موسیقی! در این روزگار کذایی، صدایی از زیرزمین‌های تاریک بلند شد که رگه‌هایی از اعتراض دَرَش موج می‌زد. اعتراض به وضع موجود فضای موسیقی... صدایی متعلق به گیتاریست‌هایی که از دل دنیای بی سروتهِ ماشینیِ پر کینه، متولد شده‌اند و با الگو برداری از موسیقی بزرگان عصر طلایی راک، راهی را پیش گرفته‌اند که در سال‌های آخر قرن بیستم به این نام شناخته شد: پستراک!
پستراک زمزمه‌ی وهم‌آلود جهان مدرن است. اعتراض آدم‌های ماشینی که از سازهاشان، فریاد می‌شود و خودش را از زیرزمین‌های مخوف توی گوش جهانیان فرو می‌کند. چند دهه برمی‌گردیم عقب‌تر: درخشش دوران طلایی موسیقی راک با آن آدم‌های افسانه‌ای، افول کرده و حالا سبک‌های جدید در حال شکل‌گیری هستند و سلیقه‌ی مخاطب هم هم‌زمان در حال تغییر است. صدای جوانی از آمریکا و گیتارش، روز به روز بیشتر شنیده می‌شود و حالا پانک‌ها، خودشان را برای یکه‌تازی در موسیقی آماده می‌کنند. ستاره‌های پانک که پرچم‌دارشان، کرت کوبین است، شروعی هستند بر پایان عصر موسیقی راک... فرزند ناخلف موسیقی راک، سال‌های زیادی دوام نمی‌آورد و حالا زمزمه‌هایی از سبک تازه‌ای از موسیقی به گوش می‌رسد...
پستراک، موسیقی غریبی است که به دنیای ناشناخته‌ای می‌بردتان و برای دقایقی از هرچه هست و نیست دورتان می‌کند. تجربه‌ای متفاوت از موسیقی که به آرامی پیش می‌رود و وقتی به خودتان می‌آیید: غرق شده‌اید در نواهای وهم‌آلود پستراک... مجموعه‌ی بهم پیوسته و در ظاهر ساده که حتی می‌توان مینیمال، فرضش کرد و از ساده‌گی‌اش لذت برد. موسیقی به آرامی شروع می‌شود و با ریتم‌های تکرارشونده اوج می‌گیرد و آرام فرود می‌آید. کمتر پیش می‌آید که قطعه‌های پستراک همراه با وکال باشند و معمولن موسیقی همه کارها را انجام می‌دهد. گروه‌هایی مثل SIGUR ROS قطعاتی همراه با آواهایی گُنگ و در بیشتر مواقع مفهومی می‌سازند که هدفی برای درک بهتر خود موسیقی است و نه بیشتر. Jónsi Birgisson خواننده‌ی اصلی گروه ایسلندی SIGUR ROS با استفاده از آواز ِ بدون محتوای مفهومی زبان و تولید اصوات شکسته و رمزآلود، کاری را می‌کند که قبل از او، شاید بتوان گفت که خواننده‌های موسیقی جاز با صداخوانی انجام می‌دادند، اما کمی متفاوت‌تر...
پستراک موسیقی اعتراضی هزاره‌ی سوم است. اعتراضی به جریان مارکت و صنعت تجاری موسیقی... شاید یکی از دلایلی که در این موسیقی از خواننده استفاده نمی‌شود، ارزش کار گروه است و اعتراضی به پاپ‌استارهایی که یک‌تنه جلوی مخاطبان‌شان می‌ایستند و همه‌چیز به نام‌شان تمام می‌شود. مدل‌هایی که روی استیج، مانکن‌هایی می‌شوند که برای کمپانی‌های بزرگ تولید لباس، تبلیغ می‌کنند و موسیقی آخرین دغدغه‌شان است. حالا باز‌گردیم این طرف ماجرا: کمتر پیش می‌آید از موزیسین‌های پستراک، ویدیو و یا کلیپی منتشر شود و نهایتن ویدیوی اجراهای‌شان در فضای مجازی منتشر می‌شود و در آخر: چیزی جز اصوات از آن‌ها باقی نمی‌ماند. یکی از ویژگی‌های متفاوت گروه‌های پستراک، استقلال آن‌ها در انتشار آلبوم‌هاشان است: طوری که اعضای گروه، خودشان اقدام به ضبط آلبوم‌های‌شان می‌کنند و گاهی چند گروه، مشترکن کار می‌کنند و مراحلی مثل ضبط و انتشار آلبوم‌شان را انجام می‌دهند. فلسفه‌ی موزیسین‌های پستراک این است که از موسیقی‌شان برای تبلیغات و تجارت استفاده نمی‌کنند.
گم‌شده‌گی و غربت در موسیقی پستراک جلوه‌ای از انسان گم‌شده‌ی دنیای امروز است. انسانی که دنیای ماشین، قورتش داده و از معنا خالی‌اش کرده است... دل‌زده‌گی و معناباخته‌گی در موسیقی پستراک موج می‌زند. کافی‌ست هدفون را توی گوش‌تان کنید و قطعه‌ای از گروهMOGWAY را توی خیابان شلوغ و درهم و برهم پر از ماشین، پلی کنید: همه‌چیز پیش چشم‌تان رنگ می‌بازد و گردی از یاس جهان پیرامونتان را می‌پوشاند.
تکرار، اوج‌های بسیار بلند و فراز و فرودهای فراوان از الگوهایی است که در موسیقی پستراک به وفوور پیدا می‌شود که با تاثیر موسیقی‌های قبل از خود، شکل گرفت. قطعه‌های طولانی، مونولوگ‌ها یا دیالوگ‌هایی با مضمون سیاسی و اجتماعی در ابتدا یا انتهای قطعه‌ها و نام‌های طولانی و عجیب و غریب قطعه‌ها و آلبوم‌ها و حتی برای نام‌گذاری گروه از نشانه‌هایی است که بین گروه‌های پستراک تکرار می‌شوند.
سبک‌های زیادی در طول سالیان گذشته متولد و از بین رفت. پستراک هم بدون شک زمانی به فراموشی پسرده خواهد شد، اما نکته‌ی مهم در مورد این نوع از موسیقی، هم‌خوانی عجیب آن با روزگاری‌ست که سپری می‌کنیم. جهانی خالی از معنا و سردرگمی انسان مدرن در موسیقی پستراک، نقطه عطفی‌ست که سبک‌های گوناگون موسیقیِ امروز، فاقد آنند. اگر دنبال موسیقی می‌کردید که با حال و احوال جهان این‌روزها هم‌خوانی داسته باشد؛، پستراک را دریابید و از شنیدن کارهای گروه‌هایی مثل «MOGWAY»، «OMONI»، «SIGUR ROS» و... لذت ببرید.
